Een voorbijvliegende libel of koninginnenpage oogst vaak verwondering. Vliegen, muggen en spinnen zien de meeste mensen echter bij voorkeur platgeslagen of aan de elektrische vliegenmepper. Terwijl verschillende spin- en vliegsoorten van dichtbij minstens even mooi zijn als een libel. Voor planten geldt hetzelfde; kleine, onopvallende bloemetjes en plukjes mos zijn een kunstwerk van kroonblaadjes en zaaddoosjes. Hoewel een macrofoto zeker niet over de natuur hoeft te gaan is het wel een prachtige bron van fotomodelletjes.Wie voor de insecten gaat, kan het beste ’s ochtends beginnen. De beestjes zijn dan nog maar net ’opgewarmd’. Hoe warmer de zon, hoe beweeglijker ze worden. Let wel op het licht; in schaduwgedeelten is dat vaak wat blauw. Stel eventueel de witbalans in op stand ”bewolkt” of ”schaduw”. Een close-up van een bloem krijgt extra allure met een paar regendruppels erop. En net na een buitje zijn de kleuren prachtig verzadigd.

Vergrotingsmaatstaf
De macropurist noemt een foto pas macro als hij ”een-op-een” is. Deze vergrotingmaatstaf geeft aan dat het objectief voorwerpen op ware grootte op de beeldsensor projecteert. Een camera met een beeldchip in het formaat van een dia registreert een waterjuffer dus vrijwel beeldvullend. Is een vergroting minder heftig -bijvoorbeeld 1:2- dan spreekt het macrogilde van close-upfotografie. Tien keer groter (10:1) dan ware grootte valt onder de noemer ”microfotografie”.

Tien jaar geleden zou een consumentenwedstrijd voor dichtbijfoto’s niet veel inzendingen hebben opgeleverd. Een enkele hobbyist waagde zich eraan, maar het gros belichtte het filmrolletje met andere zaken. Sinds het digitale tijdperk is fotografie in zwang. Het is niet alleen leuker gemaakt, maar ook makkelijker. Compactcamera’s zijn vaak voorzien van een close-upstand, aangeduid met een bloemetje. Hiermee zijn effecten te bereiken die de traditionele macromeester versteld doen staan. Door de kleine beeldchip is de scherptediepte enorm en scherpstellen lukt soms al op een centimeter van de frontlens. Veel standaardzooms voor op de spiegelreflex beschikken ook over een macrostand, wat meer vergroting (tot 1:2) oplevert. De kortste afstand tot het plantje of beestje is echter minimaal 25 centimeter.

Leesbril
Om een objectief meer macromogelijkheden te geven zijn er hulpstukken te koop. Een voorzetlens is de leesbril voor het fototoestel. Schroef het glaswerkje op het objectief en de vergroting neemt zienderogen toe. Sommige fabrikanten leveren ze ook voor compactcamera’s. Om het beeld dat door het objectief valt ”groter” op de beeldchip te laten vallen, zou het lenzenstelsel eigenlijk verder van de sensor moeten zitten. Een tussenring zorgt hiervoor; het is een stukje buis dat tussen de camerabehuizing en het objectief wordt geplaatst. Om de scherpstelling en belichting niet te hinderen zijn deze stukjes pijp echter nog redelijk geavanceerd. Ze gaan dan ook niet voor minder dan 65 euro over de toonbank.

Het summum is een speciaal macro-objectief, vaak met vast brandpunt, bijvoorbeeld 90 millimeter of 150 millimeter. Hoe langer deze afstand, hoe verder de fotograaf van het onderwerp weg kan staan. Een groot voordeel bij het portretteren van beweeglijke insecten. Nadeel is dat verhoudingsgewijs een langere sluitertijd nodig is om een scherpe plaat te maken. Een statief is daarom eigenlijk onontbeerlijk. Stel in ieder geval altijd scherp op het belangrijkste deel van het onderwerp; het hart van een bloem of de kop van een insect.

Bijlichten
Compactcamera’s staan wat scherptediepte betreft gelijk op voorsprong. Om het scherp afgebeelde gebied bij een spiegelreflex -vaak niet meer dan een krappe centimeter- wat groter te maken is een kleiner diafragma van bijvoorbeeld f/16 nodig. Maar dit vraagt weer een lange sluitertijd, waardoor er kans is op bewegingsonscherpte.

Flitsers bieden soelaas. Ingebouwde flitsertjes geven echter zelden een bevredigend resultaat bij een dichtbijfoto. Het lampje zit eigenlijk veel te dicht op het onderwerp. Opzetflitsers met kantelbare kop geven meer speelruimte. Een diffusor of reflectieschermpje maakt dan van het harde licht een zachtere bundel die natuurlijker op het onderwerp valt. Fanatieke macrofotografen gebruiken soms meerdere, kleine flitsers, al dan niet draadloos aangestuurd. De ene licht dan bijvoorbeeld schuin van achteren bij, een ander schuin van voren. Een alternatief is de ringflitser; een cirkel van flitslampjes die op het objectief passen en het onderwerp zo frontaal, maar gelijkmatig uitlichten, zonder lelijke schaduwen. Gebrek aan licht is niet altijd de enige reden dat macrofotografen flitsers inzetten. Het onderwerp goed bijlichten maar de rest ongemoeid laten maakt het voorwerp helemaal los van een donkere achtergrond.

Collage
Voor wie zonder flitslicht toch een bloem of een bij van voor tot achter scherp wil hebben is er ”focus stacking”. Deze bijzondere techniek heeft wel wat weg van HDR (meerdere opnamen met verschillende belichtingen stellen één plaat samen waarin lichte en donkere delen perfect belicht zijn). ”Focus stacking” maakt een collage van een serie plaatjes die hetzelfde belicht, maar telkens op een ander punt scherpgesteld zijn. Ook al is de scherptediepte van een losse foto klein, een goed samengesteld beeld kan van voor tot achter scherp zijn. De fanatieke Photoshopper kan het beeld natuurlijk zelf opbouwen. CombineZM (www.hadleyweb.pwp.blueyonder.co.uk/CZM/combinezm.htm) is een gratis programma dat dit automatiseert. Het is enkel beschikbaar in het Engels, niet erg gebruikersvriendelijk, maar prima presterend.