Dat werd eind deze week in de Zweedse hoofdstad onderstreept. Een regeringsrapporteur legde daar de verstrekkende conclusie op tafel dat de Laplanders, zoals ze in de Europese volksmond ten onrechte vaak worden aangeduid, aanspraak maken op „een zekere autonomie.” Het parlement van de Samen moet daarom meer bevoegdheden krijgen, aldus de rapporteur.

Het Samenvolk is klein en omvat nog geen 100.000 mensen. Elders in Europa zijn ze vooral bekend vanwege de rendierenhouderij en hun nomadische bestaan. De Samencultuur stond op het punt in het niets te verdwijnen, primair als gevolg van een totaal gebrek aan begrip bij de ’reguliere’ Scandinaviërs (lees: de overgrote meerderheid).

Tot ver na de Tweede Wereldoorlog was het de officiële doelstelling van de politiek om de Samen zo snel mogelijk te assimileren. Onderwijs in de eigen Samentaal was verboden en met de rechten van het volk op de grondwet werd al helemaal geen rekening gehouden. Internationaal nam de aandacht voor en het inzicht in de problematiek van kleinere oorspronkelijke bevolkingen de afgelopen tientallen jaren echter snel toe. De Amerikaanse indianen bijvoorbeeld ’promoveerden’ daardoor van uitschot tot hooggewaardeerd „natuurvolk.” In zowel Noorwegen als Zweden hebben ook de Samen -de indianen van Europa- van die drastische omslag van de algemeen geldende opvatting geprofiteerd. Onder meer kregen ze daardoor de gelegenheid eigen parlementen samen te stellen.

Tot dusver fungeren deze parlementen als veredelde raadgevende organen, maar de ontwikkeling staat niet stil.

De Zweedse regeringsrapporteur Ingmar Eliasson kondigt met zijn deze week op tafel gelegde nota voor wat betreft Zweden een stroomversnelling in die ontwikkeling aan. „De status van het Samenparlement moet worden verhoogd en moet uitdrukking geven aan de Samische autonomie”, meent Eliasson, die zijn rapport opstelde in opdracht van het ministerie van Landbouw.

Nog maar ruim een halfjaar geleden werd door de regering, in casu het genoemde ministerie, zelf al een beleid in de steigers gezet om de rechten op het grondgebruik in de Samenregio’s te regelen. Het geharrewar om deze rechten hebben de verhoudingen tussen Samen en de rest van de Zweedse bevolking altijd sterk vergiftigd. Land- en bosbouw, moderne industrie en de traditionele rendierenhouderij zoals de Samen die bedrijven, bleken -en blijken overigens nog steeds- moeilijk met elkaar te verenigen.

Ook de Samen zelf zien dat in. Nog slechts een klein deel van hen is economisch afhankelijk van de rendierhouderij, hoewel deze vorm van bestaan altijd nog het middelpunt vormt van het culturele bewustzijn. De Samen waren echter wel de eersten die zich ver voor onze tijdrekening in het hoge Scandinavische noorden vestigden en volgens de internationale conventies betekent dat, dat de politici in Stockholm er niet onderuit kunnen om de kwestie tot een oplossing te brengen. Concreet mikken de Zweden er nu op dat de Samen zich per woonplaats kunnen bundelen in coöperatieve verenigingen, terwijl een speciale commissie de areaalgrenzen moet gaan vaststellen.

Dat de Samen in Lapland een geheel autonome provincie -laat staan een Samenrepubliek- zullen willen vormen is desondanks zeer onwaarschijnlijk. Dat meent de Noorse Same Ole Henrik Magga, president van het internationale Permanente Forum voor inheemse-bevolkingszaken van de Verenigde Naties.

Magga: „Dat is absoluut niet haalbaar, want daar zijn we veel te klein voor. We hebben niet voldoende deskundige mensen en een eigen staatssysteem is gewoon niet realistisch. Dat wil echt niemand. Het gaat erom dat onze cultuur wordt gerespecteerd en dat onze belangen worden behartigd”, aldus deze Samische topman, die ook lid is van het Noorse Samenparlement.

In Noorwegen woont de meerderheid van de Samen, dat wil zeggen circa 47.000 mensen. Zweden telt 21.000 Samen en Finland en Rusland bij elkaar nog eens 7000.