Afgelopen week kregen de Tweede Kamerfracties 2500 pagina’s aan jaarverslagen van de diverse ministeries en anderhalve kilo rapportages van de Algemene Rekenkamer. Dat moest in één dag worden besproken met premier Balkenende en minister Bos van Financiën. Dat is niet alleen onmogelijk, maar ook onzinnig. Dit ritueel kunnen we afschaffen. We hebben het nu een aantal jaren geprobeerd, maar het was niks en het wordt niks.Onwillekeurig levert de massieve, zogenaamde verantwoording in de huidige opzet een fixatie op cijfers op. En dat is erg riskant, want wat zeggen cijfers als je de context niet kent? Wat kan over een gehaald doel worden geoordeeld, wanneer je de negatieve bijeffecten niet kunt meenemen? Een besparing op een bepaalde zorguitgave kan mooi lijken, maar als die leidt tot toenemende eenzaamheid onder ouderen, zal dat niet snel uit de cijfers blijken.

Op woensdag gehaktdag krijgt de Kamer papier, papier en nog eens papier, allemaal met goede bedoelingen. Leidend voor de Kamer zou echter niet die papieren werkelijkheid van de cijfers moeten zijn, maar de staat van het land, de reëel bestaande problemen die mensen ondervinden: de wereld achter de getallen. De fictieve werkelijkheid van het kabinet heeft meer weg van propaganda dan van een eerlijke weergave van de realiteit.

De kritiek van de Algemene Rekenkamer loog er dan ook niet om: de doelstellingen zijn zo vaag geformuleerd, dat niet is na te gaan of de maatregelen het gewenste effect hebben gehad en of het geld goed wordt besteed. De Kamer kan het kabinet onvoldoende controleren als de beleidsdoelen niet concreter worden geformuleerd.

Niets substantieels
Het fenomeen van de Verantwoordingsdag heeft in al die jaren zelden of nooit tot iets substantieels geleid. Natuurlijk, elke ontmoeting met het kabinet heeft nut in zichzelf. Vragen kunnen worden gesteld, misverstanden weggenomen en opheldering gegeven, maar daarvoor hebben we 365 dagen per jaar.

Kan die controle beter? Jazeker. Mijn idee zou zijn dat de Kamer jaarlijks een of twee beleidsterreinen uitzoekt -bij voorkeur die waar maatschappelijk de grootste problemen zijn- en dan daar een Kamerbrede commissie op zet. Die kan na diepgravend onderzoek verslag doen aan de Kamer, waarop dan natuurlijk een debat met het kabinet volgt.

Wanneer deze commissies hun controlerende taak goed uitoefenen, en we Prinsjesdag en de Algemene Beschouwingen niet alleen gebruiken om de begroting te bespreken, maar ook om terug te kijken naar wat het afgelopen jaar geleverd is, dan hebben we de continuïteit van de jaarlijkse cyclus die we zoeken. Dan kunnen we de nieuwe plannen beter in het perspectief plaatsen van de eerdere beloften en de ontwikkelingen van het afgelopen jaar. Daarmee kan niet alleen de verantwoording, maar ook de begrotingsbehandeling verbeterd worden.

De auteur is fractievoorzitter van de SP in de Tweede Kamer.