De Protestante Kerk in Nederland beschikt sinds enige maanden over de tweede versie van de nota ”Het Israëlisch-Palestijns-Arabisch conflict”. De reacties vanuit de synode zijn heel verschillend.Als Joods inwoner in dit land had ik mijzelf voorgenomen mij vooralsnog niet te mengen in het debat. Nu velen hun zegje hebben gedaan, is er een moment aangebroken waar de Joodse burger de christelijke buur wel iets te hulp kan schieten. Hoe moet het nu verder? Moet er sprake zijn „van een dubbele solidariteit” wanneer het over Israël gaat? Moet de kerk „geseculariseerde Joden of Israëli’s een theologisch aura toekennen?” Dit zijn slechts twee van vele reacties die tot een theologische spagaat lijken te dwingen. Dat zal de kerk zeker geen goeddoen.

Op welke manier kan de Jood de christelijke burger bij deze nota behulpzaam zijn? Door de kerk erop te wijzen dat zij bij het schrijven en bij de beoordeling van de nota een heel belangrijk onderdeel van de Joods religieuze visie op Israël volkomen over het hoofd ziet.

Tot 1940 bestond er bij het religieuze establishment in Nederland nauwelijks positieve belangstelling voor het zionistisch gedachtegoed dat zou moeten leiden tot het oprichten van een Joodse staat. Nagenoeg alle vooroorlogse opperrabbijnen en rabbijnen keerden zich tegen het gedachtegoed van de geseculariseerde voormannen van het zionisme zoals Herzl, Weizmann en anderen. Die afwijzing bestond niet alleen in Nederland, maar ook in het restant van de orthodoxe gemeenschap in Duitsland en in de grote Oost-Europese Joodse gemeenschap. Een uitzondering hierop vormden de religieuze zionisten die door het orthodoxe establishment weer als opportunisten werden beschouwd.

Zestig jaar geleden, drie jaar na de Tweede Wereldoorlog, werd de Joodse staat opgericht. Door leiders die toen weinig hadden met het jodendom als religie. De onafhankelijkheidsverklaring van de staat Israël bevatte geen enkele verwijzing naar de Eeuwige.

We leven nu meer dan zestig jaar later. De Joodse staat is een feit. Binnen die staat heeft de Joodse wereldgemeenschap de mogelijkheid en de kracht gevonden zich opnieuw te ontwikkelen. Het traditionele jodendom, als religie, bloeit als nooit tevoren. Ook de beweging van het religieus zionisme is tot bloei gekomen. Dit alles laat onverlet dat de staat Israël geen Joodse theocratie is. Integendeel. Het beleid is vanaf de oprichting geweest Israël een moderne seculiere staat te laten zijn.

Hoe zwaar weegt het jodendom als godsdienst in Israël? Van staatswege heeft het nauwelijks gewicht. Wel voor dat deel van de bevolking dat religieus leeft. Maar zij zijn amper vertegenwoordigd in de regering, en als zij dat al zijn, blijken zij niet bij machte hun rechten in dit opzicht te doen gelden. Nog heel recent werd opnieuw een van de traditioneel religieuze rechten van de orthodox Joodse gemeenschap door uitspraken van het, seculiere, Israëlische hooggerechtshof tenietgedaan.

Israël heeft van staatswege wel een opperrabbinaat. Maar ook de invloed van dit college is beperkt en haar zeggenschap en autoriteit over het Joods religieus karakter van de staat is gelimiteerd.

Het seculiere accent van de Joodse staat wordt nog extra benadrukt door de areligieuze, zo niet antireligieuze, uitstraling van haar opeenvolgende regeringsleiders en presidenten.

In de openbare ruimte is zo nu en dan van staatswege jodendom als religie zichtbaar. Een minister met een keppeltje op, de aanwezigheid van een van de opperrabbijnen bij officiële gelegenheden. Helaas zijn deze slechts uitingen van religieuze symboliek in een seculiere samenleving; niet meer dan dat.

Anno 2008 bestaat er geen enkele reden waarom de kerken in Nederland niet op dezelfde reële wijze naar Israël zouden kijken. Zij mag daarin het voorbeeld volgen van de Joodse gemeenschap zelf. Een dergelijk beeld doet recht aan de waarheid en behoedt de PKN om zich in alle mogelijk bochten te moeten wringen om een dubbele solidariteit te tonen naar het Jodendom van de Thora en de belangen van de Palestijnen.

Door dit beeld van de religieuze waarheid in Israël uit te dragen kan de PKN zich ontdoen van een lastige, zo niet een onmogelijke taak. Als zij het zo nodig als haar opdracht ziet om een visie te ontwikkelen ten behoeve van het vredesproces, prima. Maar daarvoor komen hele andere zaken om de hoek kijken dan de vraag of je door solidariteit aan de één te tonen je eigen verstaan van de Bijbel geweld aan doet.

Een van die zaken waar zij zich met haar vredesinitiatieven over zou moet buigen is natuurlijk de vraag hoe de kerk tegenover haar eigen verleden staat ten opzichte van de Joodse gemeenschap. Want met haar vredesbemoeienissen waagt zij zich wel dicht in de buurt van haar Joodse buren.

De auteur is orthodox-joods rabbijn.