Toen Geertje en Wim begin jaren ’70 trouwden, waren beiden zeer gesloten types. Bij haar veranderde dat in de loop der tijd, Wim bleef dezelfde gesloten man. „Ik ga nooit met iemand praten”, zei hij tegen Geertje.Na zeven jaar kwamen er kinderen: een zoon en een dochter. Geertje stopte met werken, Wim had een goede baan. Enkele jaren nadat Wim zijn werk begin jaren ’90 verloor, kreeg Geertje een intensieve baan in een industrieel complex. „Ik begon heel vroeg en was pas aan het begin van de avond weer thuis. Achteraf gezien denk ik dat Wim het niet leuk vond om zulke lange dagen alleen te zijn en soms ook alleen op te voeden. Maar hij uitte dat niet. We waren niet in staat om onze gedachten en gevoelens over belangrijke zaken met elkaar te delen.”

Het gebrek aan communicatie ergerde Geertje. „Hij zweeg, dat irriteerde me. Zo werden kleine dingetjes grote conflicten. Maar de volgende dag was Wim weer heel lief en zorgzaam. We wisten niet hoe wij op elkaar moesten reageren; ik wist nooit wat er in hem omging.”

Verwijdering
Nadat hij eerst een eigen bedrijfje had opgezet, kreeg Wim in 2000 werk in het oosten des lands. Als gevolg hiervan verhuisden Wim en Geertje van het westen naar het oosten, maar Geertje hield haar werk voor twee à drie dagen in het westen.

Dat zorgde niet alleen voor fysieke, maar ook voor verdere geestelijke verwijdering. „Ik bleef wel eens bij familie in het westen slapen. Dan hoefde ik niet heen en weer. Later -we waren inmiddels grootouders geworden- ging ik ook nog regelmatig op ons kleinkind passen. Wim vond dat niet leuk. Dan kun je beter daar gaan wonen, reageerde hij.”

De verwijdering werd groter, doordat ze een verschillende tijdsbesteding hadden. „Wim hield van tv-kijken, ik ben geen tv-mens. Ook sloot ik me na een halfjaar aan bij een evangelische gemeente, waardoor ik ook ’s zondagsmorgens en vele avonden wegging. Wim gaat niet naar de kerk, dus hij bleef al die keren thuis achter.”

Ondertussen kreeg Geertje het gevoel dat hun relatie verder verkilde. „Wim werd afstandelijker. Ik had het gevoel niets meer goed te kunnen doen en ook daarover konden we niet praten.”

In de buurt van het echtpaar woonde een toen 58-jarige vrouw. „Ik moet zeggen, een charmante dame. Ze was vaak depressief. Wim kreeg contact met haar. Hij was heel sociaal en betrokken op de problemen van de 58-jarige dame. Ik had helemaal niets in de gaten. Zelfs niet toen ze op een morgen waarop ik gewoonlijk weg was om 8.00 uur voor de deur stond met de vraag of ik een vaas had en mij straal voorbijliep toen ze Wim zag.”

Flitsscheiding
Na een bezoek in 2002 kwam het hoge woord er plompverloren uit. „„Ik ga echtscheiding aanvragen.” Ik reageerde heel rationeel. Vreemd eigenlijk.”

De manier waarop Wim zijn vrouw benaderde varieerde van heel vriendelijk tot vreselijk boos. Aangezien hij zijn relatie met de dame verstevigde, vertrok Geertje spoorslags naar haar oorspronkelijke woonplaats. „De scheiding was snel voltrokken, zonder dat de alimentatie was geregeld. Dat besprak de notaris niet met ons. Het was een flitsscheiding, maar die stelde niets voor.”

Wims relatie met de andere vrouw verliep met ups en downs. Na enkele maanden betuigde hij spijt, later trok hij die betuiging weer in. „Dat gebeurde daarna nog enkele keren. Ik bleef veel te veel met Wim bezig, het deed me allemaal veel te veel pijn, ik was emotioneel te afhankelijk van hem.”

Na vijf jaar las Geertje over de nieuwe cursus van De Driehoek, een christelijke instelling voor psychosociale hulpverlening: ”Als de scheiding een feit is”. „Een inzichtgevende titel. De scheiding was een feit. Dat moest ik accepteren.” „Zelf had ik als titel ”De vrouw van Lot” in mijn hoofd”, aldus maatschappelijk werker Leo Mewe van De Driehoek, ook bij het gesprek aanwezig, „omdat mensen die een scheiding achter de rug hebben vaak te lang en te ver achteromkijken en daardoor verstenen. Die titel vroeg echter te veel uitleg, dus het is prima dat deze het is geworden.” Mewe leidde vanaf september vorig jaar samen met een collega de eerste cursus in Rotterdam, die Geertje samen met zes andere vrouwen volgde.

Nieuwe situatie
Het gaat in de cursus niet zozeer om het terugkijken, het verwerken van de rouw van de kapotte relatie, aldus Mewe. „Dat klopt”, zegt Geertje. „We hebben het maar twee keer gehad over het scheidingsverhaal en rouwverwerking. Zo denk ik dat ik in mijn huwelijk te vaak ben weggeweest.”

In de tien dagdelen durende cursus staat de nieuwe situatie centraal. Mewe: „Die kan nogal pijnlijk en moeilijk zijn: of je staat alleen voor de opvoeding van de kinderen, of je bent weer alleen thuis. Veel vrouwen hebben zich in hun relatie afhankelijk opgesteld. Wij proberen hen daar eerlijk naar te laten kijken. Dat geeft inzicht en doet het gedrag veranderen.”

Hoe dat dan gaat? „Cursisten moeten grenzen leren stellen, schuldgevoelens loslaten en relativeren. Door het gesprek met de anderen zien zij ook hun nood en spiegelen de cursisten zich aan elkaar.”

Geertje vond tijdens de cursus vooral erkenning. „Echtscheiding lijkt zo gewoon te worden. Mensen denken dat een gescheiden iemand snel aan de nieuwe situatie gewend zal zijn. Dat gold zeker niet voor mij. De situatie zat mij nog hoog, maar de mensen vragen er niet meer naar. Terwijl ik er wel mee worstelde.”

Op verzoek van een aantal cursisten laste Mewe een elfde bijeenkomst in. „Zij dachten na over een nieuwe relatie. Afgezien van de theologische vragen of dit mag, is het ook goed de relationele aspecten te bespreken. Zestig à 70 procent van de tweede huwelijken strandt, omdat mensen met hetzelfde patroon die relatie aangaan.”

Gelijkwaardigheid
De christelijke identiteit in de cursus krijgt volgens Mewe handen en voeten door het gehanteerde mensbeeld. „Wij gebruiken het positief christelijke mensbeeld van de meesterknecht. Mensen die een scheiding hebben meegemaakt, zijn vaak knecht. Zij hebben een afhankelijke positie, vinden dat zij een geschonden blazoen hebben, dat ze ook bij God tot de B-categorie behoren.”

Mewe toont een schemaatje. „Ook zijn er de dominanten, de meesters. Zij bepalen de gang van zaken. Een christelijke houding is die van meesterknecht. Daarbij gaat het om evenwicht tussen geven en nemen, het nemen van de eigen verantwoordelijkheid en leven in vrijheid en gelijkwaardigheid. Deze principes vormen de vloer onder de training. God maakt geen verliezers of dominanten. Zowel afhankelijkheid als dominantie creëert kapotte huwelijken.”

Geertje heeft profijt van de cursus. „Ik heb geleerd emotioneel onafhankelijk te zijn. De scheiding hield me na vijf jaar nog steeds bezig. Door de cursus heb ik geleerd mijn huwelijk los te laten. Dat lukt steeds beter, ook als ik weer contact heb met Wim. Het lukt mij nu beter mijn grenzen aan te geven.”

Geertje noemt een voorbeeld van haar emotionele onafhankelijkheid. „Onlangs hoorde ik dat mijn ex nog op vakantie was. Dat zou de derde week zijn. Ik reageerde: Maar hij zou toch maar twee weken gaan? Ik was verbaasd over het akelige gevoel dat er over me heen kwam, terwijl ik rationeel besefte dat het niets uitmaakte of hij nu twee of drie weken op vakantie zou zijn.”

Volledig loskomen van elkaar lukt echter niet, weet Mewe. „Ex-echtgenoten hebben een verhouding, omdat ze intieme jaren met elkaar hebben gedeeld. Die oude aanhechting kun je niet ongedaan maken.”

Geertje vindt de titel van de cursus goed gevonden. „De scheiding is een feit. Ik dacht vaak: het is niet definitief; hij komt terug. Nu ben ik van die gedachte af.”

Volgens Mewe is de cursus zelfs succesvoller dan individuele therapie. „Het is een fysieke en creatieve training, met elkaar, en bepaald niet zweverig. Individuele therapie blijft vaak hangen in terugkijken.”

Hoe het nu met Geertje gaat? „Goed. Ik ben gegroeid in mijn geloofsleven. En ik voel me een heel stuk beter dan in de eerste vijf jaar na mijn scheiding.”

Dit is het derde deel in een serie artikelen over echtscheiding. Geertje Bakker en Wim heten in werkelijkheid anders.