”Scheiden is passé”. Met deze prikkelende kop wekte HP/De Tijd eind vorig jaar de indruk een nieuwe trend te hebben ontdekt. De nuance volgde al in de eerste alinea’s van het artikel. Volgens Amerikaanse onderzoeken scheiden hoger opgeleiden minder vaak dan lager opgeleiden. En omdat nieuwe ontwikkelingen meestal in de sociale toplaag beginnen, zou dat een hoopvol teken zijn.De cijfers van het CBS spreken intussen voor zich. Het aantal echtscheidingen in Nederland ligt in het afgelopen decennium steevast (ver) boven de 30.000 per jaar. De groep die het betreft bleek groot genoeg om in februari in de Utrechtse Jaarbeurs voor het eerst een Scheidingsbeurs te organiseren. Een jaar eerder ging in Rotterdam de eerste echtscheidingsschool van start. Inmiddels zijn op drie andere plaatsen vergelijkbare initiatieven in een vergevorderd stadium.

Relatiecrisis
Mr. Fred Schonewille, scheidingsbemiddelaar en universitair docent relatievermogensrecht en mediation aan de Universiteit Utrecht, wordt niet vrolijk als hij de CBS-cijfers op zich laat inwerken. „Een scheiding veroorzaakt veel schade. Het is niet maar een juridische of fiscale regeling, maar een relatiecrisis. De meeste mensen hebben minstens twee jaar nodig om daar bovenop te komen. Het ziekteverzuim in deze groep is hoog.”

In dit verband wijst hij ook op onderzoek van dr. E. Spruijt, waaruit blijkt dat kinderen van gescheiden ouders bijna twee keer zo veel problemen hebben als andere kinderen. Zij hebben vaker last van angst, depressieve gevoelens, agressief en crimineel gedrag, ruzies met leeftijdsgenoten en lagere schoolprestaties. „Dat zijn gegevens waarmee we niet lichtvaardig moeten omgaan”, aldus Schonewille.

De jurist, medeorganisator van de eerste Nederlandse scheidingsbeurs en de website www.allesoverscheiding.nl, ziet uiteenlopende oorzaken van de forse toename van het aantal echtscheidingen sinds de jaren ’70 van de vorige eeuw. Hij wijst onder meer op de emancipatie van de vrouw. „Vrouwen gingen meer werken, het pilgebruik kwam op. Het kostwinnersmodel, waarbij de man buitenshuis werkte en de vrouw thuiszat, was niet langer vanzelfsprekend. Ook andere vaste kaders vielen weg. Voor veel mensen was de kerk ineens minder of helemaal niet meer relevant. Het taboe op scheiden verdween.”

Een andere belangrijke factor is dat relaties steeds vaker eenzijdig op het gevoel worden gebouwd, aldus Schonewille. „Je trouwt als er sprake is van een romantische liefde. Wat gebeurt er als het gevoel in de relatie gaat ontbreken? Vroeger kozen mensen dan nogal eens voor een verstandshuwelijk. De een ging naar de kegelclub, de ander naar de plattelandsvrouwen. Intussen lieten man en vrouw elkaar vrij. Tegenwoordig kunnen echtgenoten elkaar vaak niet meer verdragen als het gevoel weg is.”

Het valt Schonewille op dat veel stellen uit elkaar gaan als ze jonge kinderen hebben. „Ze lopen vast omdat ze zich samen niet goed hebben voorbereid op het ouderschap.” Hij pleit er daarom voor dat echtparen al voor hun trouwdag afspraken maken over zaken als het omgaan met werk, inkomen en de zorg voor eventuele kinderen. „Laat ze daarin bijvoorbeeld vastleggen voor welk huwelijksmodel ze kiezen. Dat dwingt hen ertoe daarover samen te praten.”

Investeren
Schonewille stelt dat het aantal echtscheidingen met de helft kan afnemen als ieder echtpaar zich grondig op het huwelijk zou voorbereiden. „In sommige christelijke kringen is het een goed gebruik dat je een relatiecursus volgt. Dat besef zou ook daarbuiten meer moeten doordringen. Liefde is niet alleen iets wat je overkomt, je moet er ook hard voor werken.”

U wijst op de maatschappelijke schade van echtscheidingen. Heeft de overheid een taak om die te beperken?

„Als de overheid iets wil doen, kan ze bijvoorbeeld aan mensen die in ondertrouw gaan vouchers geven om een relatiecursus te volgen. Stimuleer mensen goed voorbereid aan het huwelijk en het ouderschap te beginnen en verlaag de drempel om je daarbij te laten begeleiden.

Topmensen in Nederland hebben tegenwoordig allemaal een coach. Het zou goed zijn als elk echtpaar ook een coach zou hebben die het een of twee keer per jaar spreekt. Hoe gaat het? Wat gaat er goed, wat kan er beter? Daarbij is het van belang niet alleen gehuwden, maar ook degenen die samenwonen te bereiken. Want jaarlijks hebben er niet alleen meer dan 30.000 echtscheidingen plaats, maar gaan ook 20.000 samenwonende stellen uit elkaar.”

Wat kunnen kerken in dit opzicht betekenen?
„Ik zou willen dat kerken met hun aanbod van relatiecursussen een breder publiek zouden bereiken. Dan moeten ze alleen niet over huwelijksvoorbereiding spreken, want dan vallen mensen die ongehuwd samenwonen bij voorbaat buiten de boot. Op dit terrein liggen in ieder geval mogelijkheden om de relevantie van de kerk voor de samenleving duidelijk te maken.”

Zitten mensen op zo’n cursus te wachten?
„Ik denk dat mensen ontvankelijk zijn voor de boodschap dat werken aan een relatie nodig is. Langzamerhand ontstaat het besef dat een huwelijk niet iets is waar je zomaar even in- en uitstapt. Op de scheidingsbeurs hebben we daarvoor nadrukkelijk aandacht gevraagd. Niemand zei toen: „Wat een onzin.” Dat geeft mij moed.

Naast de scheidingsbeurs willen we volgend jaar een beurs organiseren die zich speciaal op dit thema richt: Wat is een goede relatie, hoe leer je liefhebben? Een bedrijf loopt niet als je er geen geld in stopt, een huwelijk loopt evenmin als je er niet in investeert.”

Toch lijkt een halvering van het aantal echtscheidingen vooralsnog een utopie.
„Ik geloof echt dat het mogelijk is de scheidingstrend om te buigen. In de achterliggende jaren heeft er een belangrijke omslag plaatsgehad. Mensen die gaan scheiden, stappen steeds vaker naar een scheidingsbemiddelaar dan naar een advocaat. Dat is een belangrijke trendbreuk. De volgende uitdaging is het aantal echtscheidingen drastisch te verminderen.”