Prof. Op ’t Hof, bijzonder hoogleraar in de geschiedenis van het gereformeerd piëtisme aan de Vrije Universiteit te Amsterdam, sprak over ”Het begin van de Nadere Reformatie”. „Schouwen-Duiveland zou nooit de bakermat en de wieg van de Nadere Reformatie zijn geweest als Teellinck niet in Zierikzee geboren was en hij niet Haamstede en Burgh als zijn eerste gemeente had gekregen”, aldus de VU-hoogleraar. „Had zijn wieg in een andere provincie gestaan en was hij als kandidaat in de theologie in een andere classis tot het ambt bevestigd, dan zou naar alle waarschijnlijkheid daar de Nadere Reformatie tot stand en eerste groei gekomen zijn.”Prof. Op ’t Hof ging uitvoerig in op leven en werk van Willem Teellinck. Teellinck studeerde rechten in Frankrijk, maar kwam in een geestelijke crisis terecht. Hij vroeg zich af of de verschillen tussen de diverse stromingen binnen het christendom er wel toe deden. Het werd Teellincks bekering. De gereformeerde leer, die hij tijdens studiereizen naar Engeland in de praktische gestalte van het puritanisme had leren kennen, was voor hem de meest zuivere vertolking van het Woord van God.

Hij werd predikant te Haamstede en Burgh, waar hij van meet af aan de noodzaak van een nadere reformatie inzag. Hij keerde zich tegen de heidense ongeregeldheden op vastenavonden, kermissen, de rederijkersspelen en de sabbatsontheiliging en vroeg classis en overheid om maatregelen. Teellinck had succes, zeker toen in zijn gemeente een vechtpartij met dodelijke afloop had plaatsgevonden. Hij kreeg de classis zover dat die hem en zijn Zierikzeese collega Godefridus Udemans opdroeg de magistraat van Zierikzee te benaderen met het verzoek op te treden tegen de zeer schandelijke sabbatsontheiliging, zowel onder als buiten kerktijd.

„Zo heeft in de zeventiende eeuw de Nadere Reformatie in de provincie Zeeland het kerkelijke, maatschappelijke en culturele leven meer gestempeld dan in welke andere provincie ook”, aldus Op ’t Hof. „Zonder haar invloed zouden de maatschappij, het sociale en het culturele leven van ons land er eeuwenlang anders hebben uitgezien. Zij heeft een belangrijk aandeel gehad in de ontwikkeling van een strenge zondagsrust die tot in de tweede helft van de vorige eeuw het Nederlandse maatschappelijke en sociale leven heeft bepaald. Dit geldt evenzeer voor het feit dat het gezin eeuwenlang de hoeksteen van onze samenleving is geweest.”

Volgens Op ’t Hof stempelen ook Godefridus Udemans, Josias van den Houte en Adriaan Hoffer de Nadere Reformatie op Schouwen-Duiveland. Udemans werd na Haamstede en Burgh predikant in Zierikzee. Van den Houte was predikant in Renesse en Noordwelle. Hoffer was geen theoloog, maar had een nauwe vriendschapsband met Udemans. „Zierikzee vervulde een centraal geografische rol in het ontstaan van de Nadere Reformatie en is vandaar uitgewaaierd, tot over onze landsgrenzen heen”, aldus Op ’t Hof.

Mr. J. J. P. M. Asselbergs, burgemeester van Schouwen-Duiveland, hield de openingslezing voor de thema-avond. Volgens hem was er alle aanleiding juist in Zierikzee bijeen te komen voor de herdenking van het begin van de Nadere Reformatie, want mannen als Teellinck en Udemans hebben daar vele voetstappen liggen. Asselbergs zei dat het afnemende kerkbezoek en de toenemende secularisatie hem aan het hart gaan. Verder noemde hij het een cruciale denkfout de Nadere Reformatie alleen maar als een historische gebeurtenis te herdenken. „Kerk en staat moeten dienstbaar zijn aan de samenleving, ieder vanuit de eigen verantwoordelijkheid. Zij kunnen zich laten inspireren door de Nadere Reformatie. Die mannen bleven niet in hun studeerkamer. Ze schuwden het stadhuis niet. Dat gaf echter een spanningsveld”, aldus de burgemeester. De scheiding tussen kerk en staat was volgens hem de ontknoping van een jarenlange discussie.