Prof. Van der Kooi, hoogleraar westerse systematische theologie aan de Vrije Universiteit te Amsterdam, constateerde in de huidige theologie grote aarzeling of zelfs aversie om de werking van de Heilige Geest in de cultuur aan te wijzen. Hij onderscheidde drie modellen: vergaande identificatie (de gedachte van een christelijke samenleving), non-identificatie (bij onder meer prof. A. van de Beek) en de weg van een kritische toe-eigening. Bij het eerste model past een strategie van het vrijmoedige vertrouwen, bij het tweede een strategie van de kritische distantie, bij de derde het gebed om de gave van de onderscheiding der geesten.De hoogleraar vroeg aandacht voor beleving van het heilige in het gewone, concrete leven, zoals dat tot uitdrukking komt in de pinksterbeweging. „Wanneer iemand bij een genezingsbediening in de Naam van Christus baat vindt, dan stelt zich daar voor die mens en die mensen de kracht van Christus present. Er is geen enkele reden om daar laatdunkend over te doen of dit enkel met theologische of westerse scepsis te bejegenen. De theologie kan, denk ik, niet meer doen dan een aantal criteria ontwikkelen, die het mogelijk maken zulke ervaringen toe te eigenen en te toetsen.”

De leidende gedachte achter het thema van de studiedag en de bundel waarin de lezingen zijn opgenomen (uitgave Kok, Kampen) is de veronderstelling dat de werking van de Heilige Geest het wezen van de Europese cultuur ingrijpend heeft beïnvloed, zo stelt het voorwoord in de bundel. „De evangelicale en de charismatische beweging binnen en buiten de gevestigde kerken en van het niet-westerse christendom wijzen met een krachtig tegengesteld geluid op de geestloosheid in de cultuur en in de kerken in het Westen.”

Volgens de rooms-katholieke theoloog dr. Erik Borgman, spreker op de studiedag, is de Heilige Geest niet exclusief aan Christus verbonden, zodat Hij tussen verschillende religieuze tradities begrip en herkenning kan bewerkstelligen. VU-filosoof dr. Govert Buijs, eveneens spreker, constateert dat de ”civil society” niet kan bestaan zonder de voeding van morele en spirituele bronnen. Een van die bronnen is de christelijke caritas- of agapè-traditie. „Dit heeft een ”Umwertung aller Werte” bewerkstelligd in de klassieke wereld waarvan de doorwerking in de westerse wereld van vandaag, via onder andere het werk van de christelijke gemeente, nog steeds merkbaar is.”

De gisteren gepresenteerde bundel bestaat uit bijdragen van Henk Bakker, Nynke Dijkstra-Algra, Reinhard van Elderen, Theo Hettema, Sjaak van ’t Kruis, Jantine Nierop, Henk de Roest, Herbert Wevers en Theo Witkamp.