De mededeling kwam geheel onverwacht. Het terrein in de jungle bij het gehucht Ri Kwangba, op de grens tussen Sudan en Congo, waar de ondertekeningsceremonie zou plaatsvinden, was de afgelopen weken omgetoverd van een wildernis in een comfortabele picknickplaats met tenten, elektriciteit en een warm buffet.Tientallen journalisten waren overgevlogen om getuige te zijn van de voortvluchtige rebellenleider die zijn handtekening zou zetten onder een verdrag waarin hij beloofde zijn strijders, grotendeels ontvoerde kindsoldaten, te ontwapenen en zichzelf beschikbaar te stellen voor berechting door Ugandese rechters.

Niet dus. Kony was verontwaardigd over onduidelijkheden in de verdragstekst, alsof hij die voor het eerst onder ogen kreeg. Hijzelf liet zijn gezicht niet zien in Ri Kwangba, maar liet weten dat hij meer duidelijkheid wil over hoe de rechtszaak tegen hem er precies uit gaat zien. Hij wil helder krijgen waarvan hij beschuldigd gaat worden en of de LRA overal de schuld van krijgt of dat ook de Ugandese regering verantwoording moet afleggen.

Voorzitter David Matsanga van de onderhandelingsdelegatie van de rebellen diende donderdagmiddag acuut zijn ontslag in. Hij was nog maar enkele maanden geleden door Joseph Kony persoonlijk benaderd om als nieuwe voorzitter de toen vastgelopen vredesbesprekingen nieuw leven in te blazen. Dat deed Matsanga met verve en hij slaagde erin de Ugandese regering zover te krijgen dat zij een speciale rechtbank in het leven zou roepen om Kony te berechten. De bedoeling was om daarmee het arrestatiebevel van het Internationaal Strafhof in Den Haag tegen Kony en enkele van zijn commandanten te omzeilen.

Matsanga donderdagmiddag tegen journalisten: „Ik was de belangrijkste onderhandelaar van de rebellen, maar ik wil niet langer de smerige trucjes accepteren van de LRA-leiding. De maat is vol voor mij. De generaal heeft me toegezegd dat hij vandaag de overeenkomst zal tekenen, en nu ik de wereldpers en duizenden mensen uit het noorden van Uganda naar deze afgelegen plek in de jungle heb gehaald, verschijnt hij niet. Hij belt me niet eens. Hij laat mij als hoofdonderhandelaar zitten en voor schut staan.”

„Ik heb Kony meer dan eens alles duidelijk uitgelegd. Ik heb ervoor gezorgd dat hij niet naar Den Haag hoeft”, zei een geëmotioneerde Matsanga. „Die toezegging heb ik voor hem uit het vuur gesleept. Ik ben ervan overtuigd dat ik het onderste uit de kan heb gehaald. Een beter verdrag dan dit zal Kony nooit krijgen. Het zou hem uiteindelijk een vrij man maken.”

Matsanga zei dat Kony er niet verstandig aan doet als vredesverdrag niet tekent. „Als hij vandaag echt niet komt om te tekenen, zal iedereen denken dat hij de hele tijd een spelletje heeft gespeeld. Hij heeft het vertrouwen van de internationale gemeenschap verspeeld. Zo’n kans krijgt hij nooit meer. Geen enkel land zal nu nog bereid zijn om zo veel geld te betalen voor vredesonderhandelingen, want dit verdrag is het resultaat van uitputtende onderhandelingen. Als dit niet goed genoeg is, dan hebben nieuwe onderhandelingen geen zin.”

De twintig jaar durende strijd van de rebellen eiste de meeste slachtoffers in het noorden van Uganda. Daar reageerden veel mensen donderdag dan ook uiterst teleurgesteld op de plotselinge weigering van Kony om het vredesverdrag te tekenen. Christopher Omara, jeugdleider in het Noord-Ugandese stadje Gulu, zat donderdag de hele dag aan zijn radio gekluisterd. Hij volgde alle berichtgeving vanuit Ri Kwangba waar de ondertekeningsceremonie plaats zou vinden. „We wachten ongeduldig op meer duidelijkheid vanuit Ri Kwangba. Deze nieuwe vertraging bij de ondertekening zorgt voor veel onrust onder de bevolking”, zei hij tegen de Ugandese krant The Monitor.

„De mensen worden doodmoe van deze vredesbesprekingen zonder einde. De vertragingen zijn de reden dat veel mensen de vluchtelingenkampen nog niet durven te verlaten. Andere mensen die al wel zijn teruggekeerd naar hun dorpen, onderhouden tegelijkertijd ook nog hun hutjes in de kampen, zodat ze ieder moment terug kunnen vluchten. Er is erg veel spanning.”

Michael Balmoi, een grijzende boer in het Guludistrict, zegt dat mensen meer geduld moeten hebben. „Kony is een lastig mens. Zelfs als hij het verdrag tekent, weet je nog niet waar je aan toe bent. We moeten wachten op de daadwerkelijke uitvoering van de afspraken.”

Balmoi bewerkt overdag zijn land, maar keert ’s avonds terug naar zijn hutje in het vluchtelingenkamp Unyama. Een andere kampbewoner, Sarah Akello, is het met hem eens dat Kony niet op zijn woord geloofd moet worden. „Die handtekening, als die al komt, betekent niks. Kony heeft gezegd dat hij het verdrag wel zou ondertekenen, maar dat hij zijn mannen pas zal laten ontwapenen als de arrestatiebevelen van het Internationaal Strafhof zijn ingetrokken. In het verdrag staat echter dat de rebellen binnen een maand na ondertekening ontwapend moeten zijn. Wij als burgers moeten afwachten wat er echt gaat gebeuren.”