„Het slechte economische klimaat heeft veel bedorven. Daarbij komt het gevoel dat allerlei spelers uit de financiële wereld er nog eens een schepje bovenop hebben gedaan. In negatieve zin, welteverstaan”, zegt directeur mr. A. Oosterholt van het Dutch Securities Institute (DSI).

Ook de banken laten wel eens een steekje vallen. Bij de klachtencommissie van de DSI is het gedaalde vertrouwen af te lezen uit de stijging van het aantal procedures. „Zo melden klanten zich bij ons met de klacht dat hun bepaalde producten zijn aangesmeerd die volstrekt niet bij hun profiel passen. Vermeende deskundigheid aan de balie valt in de praktijk tegen.”

Het is vooral de gang van zaken in de Amerikaanse financiële wereld die het vertrouwen van de gewone belegger flink op de proef stelt. Eind vorige week liet de serie schandalen een nieuwe aflevering zien. Zakenbank Goldman Sachs blijkt lucratieve aandelenpakketten te hebben toegespeeld aan topmanagers in ruil voor het begeleiden van aandelenemissies van hun bedrijven.

Volgens A. van Rijn van de Rotterdamse beleggingsmaatschappij Robeco onderstreept de zaak rond Goldman Sachs dat tijdens de haussemarkt de aandacht voor misstanden ver te zoeken was. „Als alle aandelen omhooggaan, kijkt niemand er naar om. Nu is dat wel anders. De Amerikaanse beurswaakhond SEC zit er bovenop en dat is van groot belang om het vertrouwen in de beurs te herstellen. Dat de aandelenmarkten nu zo zwak zijn, komt mede door al die misstanden.”

Van Rijn voegt er wel aan toe dat van beleggers ook kan worden verwacht dat ze hun eigen analyses maken en zich niet blindstaren op adviezen van anderen. „Anderen de schuld geven van je eigen fouten is menselijk, maar niet altijd terecht.”

Goldman Sachs is niet de eerste zakenbank die in opspraak raakt. Eerder al werd bekend dat analisten van Merrill Lynch mooie rapporten hadden geschreven over bedrijven waar ze eigenlijk niet in geloofden. Voor nog veel meer tumult zorgde de ondergang van energiereus Enron en de bedenkelijke rol daarbij van accountantsbureau Arthur Andersen.

In Nederland veroorzaakte de beursgang van World Online twee jaar geleden opschudding, toen bleek dan oprichtster Nina Brink kort daarvoor een groot deel van haar aandelen had verkocht. ABN Amro kreeg een boete opgelegd omdat de bank er mede verantwoordelijk voor was dat een misleidende gang van zaken werd gecreëerd.

Prof. dr. A. Oosenbrug, hoogleraar economie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, verbaast zich erover dat uitgerekend banken zich hebben ingelaten met onoorbare praktijken. „Een bank zou een objectief instituut moeten zijn, dat ervoor zorgt dat aandelentransacties correct verlopen. Door zelf te gaan sjoemelen, haal je dat onderuit.”

Volgens Oosenbrug is het van groot belang dat er geen geheime agenda’s zijn. „Bij Goldman Sachs lijkt het erop dat er geen sprake is van de optimale transparantie die wenselijk is. Transparantie is cruciaal. Alles wat vooraf al is weggegeven, is bij de eigenlijke emissie niet zichtbaar. Dan wordt de spoeling vanzelf dun en schiet de prijs vanzelf omhoog. Een bevriende relatie van een bank kan dan snel incasseren. Als de modale belegger hiervan weet, zal hij zich eerst even achter de oren krabben voordat hij ergens in stapt.”

Voorzitter P. Lakeman van de Stichting Onderzoek Bedrijfs Informatie (Sobi) heeft geen goed woord over voor Goldman Sachs. Hij spreekt van een grof schandaal en pure omkoping. „Maar ja”, zegt hij, „als je een emissie begeleidt van 5 miljard dollar en zelf 200 à 300 miljoen dollar omzet, dan kun je wel een fooi missen.”

De vraag is wel hoe valt te voorkomen dat schandalen zoals bij Goldman Sachs zich blijven voordoen. Een harde aanpak is op zijn plaats, maar volgens prof. Oosenbrug zou het het beste zijn wanneer bedrijven dergelijke praktijken niet zouden willen. „Indien de mentaliteit niet deugt, kun je regelen wat je wilt, maar dan los je het probleem niet op. Ongeacht de mentaliteit. is echter in ieder geval cruciaal dat transparantie wordt betracht, zodat het in elk geval voor een ieder zichtbaar is wat er gebeurt.”

Voor de toezichthouder Autoriteit Financiële Markten is er nog geen reden om eens extra kritisch naar de banken te kijken. „De slechte financiële situatie heeft niet tot een hausse aan klachten geleid”, zegt voorlichter W. van Bastelaar. „Kritisch kijken naar de rol van de banken is sowieso iets dat continu noodzakelijk is.”

Dit is het tweede deel van een serie over de nadelige gevolgen van de beursmalaise. Maandag de volgende aflevering.