Yunus startte in 1976 met een lening van 27 dollar (bijna 17,5 euro) aan een groep van 42 vrouwen in Bangladesh. Sindsdien heeft zijn Grameen bank in Bangladesh al 6,5 miljard dollar geleend aan 7 miljoen mensen. Het basisidee is intussen niet veranderd. De bank geeft kleine leningen voor enkele maanden aan een groep vrouwen, die elke week samenkomen om een deel van hun lening terug te betalen. Als een van de vrouwen haar deel niet terugbetaalt, wordt de hele groep uitgesloten van verdere leningen.Yunus’ systeem gebruikt dus sociale controle om het terugbetalingsrisico te verminderen en in Bangladesh lijkt het te werken. Slechts 1 procent van de leningen wordt er niet terugbetaald. Maar werkt het systeem ook bij de erg individualistische New Yorkers, in de hoofdstad van het mondiale kapitalisme?

Sociaal netwerk
Grameen begon in februari met een lening van 50.000 dollar aan 35 migrantenvrouwen uit de wijk Jackson Heights in Queens, tegen een rente van 16 procent. De vrouwen investeren het geld in hun kapperszaak, schoonmaakbedrijf of kinderdagverblijf. Elke zaterdag komen ze samen voor een wekelijks afbetalingsritueel, net als in Bangladesh.

Begin april had Grameen al meer dan 250.000 dollar geleend aan meer dan honderd vrouwen. Hoewel de bank mannelijke klanten niet mag discrimineren, geeft ze zo veel mogelijk de voorkeur aan vrouwen, omdat de ervaring heeft geleerd dat die plichtsbewuster terugbetalen.

„Je hebt zo’n 30 paar ogen die je in de gaten houden en je ter verantwoording roepen”, zegt de 41-jarige Haïtiaans-Amerikaanse Myriam Pericles in de New York Times, verwijzend naar de sociale controle op terugbetaling. Zij wil haar lening van 3000 dollar (1933 euro) gebruiken voor haar bedrijfje in de informaticaconsulting. Aanvankelijk was ze nogal sceptisch: „Dit werkt misschien in Bangladesh, maar in Amerika zijn de mensen anders. We hebben andere waarden en houden ons minder aan ons woord.”

De Bengalese bank koos bewust voor een migrantenbuurt met een sterk sociaal netwerk om zijn model te testen. Als het werkt, wil de bank binnen vijf jaar 21.000 klanten bedienen om zelf uit de kosten te raken. De Grameen Bank probeerde in 1985 al eens een microkredietsysteem op te zetten in de landelijke VS-staat Arkansas, op uitnodiging van de toenmalige gouverneur Bill Clinton. Het model van collectieve leningen sloeg daar niet aan.

Intussen zijn er in de VS al organisaties die individuele microkredieten verstrekken, zoals Acción USA. „De bestaande programma’s zijn allemaal gesubsidieerd”, zegt Yunus in een interview in de Franse krant Le Monde, „Wij willen winstgevend worden. Daarom beginnen we klein, met leningen van 3000 tot 5000 dollar voor migranten die nog geen vijf jaar in de VS zijn. Dat is nog maar een begin, want in de VS zijn 26 miljoen mensen die niet in aanmerking komen om een bankrekening te openen.”

Spaargeld

VS-burgers die door de banken niet kredietwaardig worden geacht, moeten nu een beroep doen op geldschieters die woekerrentes vragen voor een lening om het einde van de maand te halen. „De Verenigen Staten erkennen dat ze een probleem hebben, maar hebben geen instrument om het op te lossen”, zegt Yunus, daarbij verwijzend naar de kredietcrisis die de Amerikaanse economie op dit moment treft.

Volgens Yunus betalen de banken nu het gelag „omdat ze zich hebben willen verrijken over de rug van de armen.” De microkredietsector is volgens de Nobelprijswinnaar minder gevoelig voor de crisis op de financiële markten, omdat deze niet afhangt van bankkapitaal maar van het spaargeld van particulieren.

Blijkbaar denken enkele institutionele beleggers er ook zo over. De Franse bankgroep Crédit Agricole maakte in februari bekend dat ze 50 miljoen euro zou investeren in een stichting om de activiteiten van Grameen financieel te ondersteunen. Voor de bank, die ooit begon met kleine leningen aan Franse boeren, is het een manier om een voet aan de grond te krijgen in ontwikkelingslanden in een sector die minder vatbaar is voor financiële turbulentie.