Het goed recht van het bevrijdingspastoraat ligt in de opdracht die Christus aan Zijn kerk heeft gegeven, in de volmacht van de apostelen en de vroegchristelijke kerk en in de ervaringen van de christelijke gemeente in de loop der eeuwen.Het gereformeerde protestantisme heeft gemiddeld te weinig aandacht gehad voor occulte belasting en duiveluitdrijving. Des te opmerkelijker is de publicatie ”Demonologie” van de calvinistische predikant François Perreaud in 1653. Lambert Daneau, calvinistisch hoogleraar in Genève, publiceerde in 1574 het boek ”De Venificiis”. In Nederland bestreed Balthasar Bekker het bijgeloof en de hekserij in ”De betoverde wereld” (1691-1693). Jakobus Koelman, een bekend vertegenwoordiger van de Nadere Reformatie, schreef een uitvoerige ”Wederlegging” van Bekker, korte tijd later gevolgd door een ”Schriftmatige Leere der Geesten”, een boek van bijna 900 pagina’s. Bekker neemt aan dat het bij het uitdrijven van boze of onreine geesten ging om gewone genezingen en dat Jezus zich bediend heeft van het spraakgebruik van zijn volk en zijn tijd.

Occulte
In onze tijd is het opvallend hoeveel christelijke hulpverleners hetzelfde argument gebruiken als Bekker. Het rationalisme en het verlichtingsdenken tastte ook veel kerkgangers aan. Daar ligt volgens mij een belangrijke oorzaak van het verdwijnen van het geloof in engelen en demonen in de realiteit van elke dag. In contact met derdewereldlanden komen diverse, verwaarloosde Bijbelse noties weer naar voren en dit is een belangrijke factor in de herleving van het bevrijdingspastoraat.

Het is opvallend dat de Rooms-Katholieke Kerk, die in het bezit is van een ”Rituale Romanum” met uitgebreide aanwijzingen voor duiveluitdrijving, dit onderwerp in de loop van de 20e eeuw grotendeels heeft laten rusten. Maar in 1999 werd een nieuwe versie van de oude exorcismerite uit 1614 gepresenteerd. Tracy Wilkinson publiceerde in 2007 een boek met de titel ”De exorcist van het Vaticaan. Duiveluitdrijving in de 21e eeuw”. Daarin geeft ze aan dat er in Italië sprake is van een sterke opleving van occulte praktijken. Het gevolg is een groei van het aantal gevallen van demonische gebondenheid. Het aantal geestelijken in Italië dat aan bevrijdingspastoraat doet, is gestegen van 20 in 1986 tot ruim 350 in 2007. Begin 2005 is een nieuw lesonderdeel aan de pauselijke universiteit in Rome gestart, de collegereeks ”Satanisme, exorcisme en het gebed om bevrijding”.

Mijn conclusie is dat de noodzaak van het bevrijdingspastoraat grotendeels ontstond door het opkomende satanisme en occultisme, door de toegenomen nood in kerk en samenleving.

Psyche
Diverse christelijke hulpverleners in onze tijd proberen verschijnselen die in de Bijbel gerekend worden tot occulte belasting (”boze geesten”) te verklaren via de psychische wetenschappen. Boeiend is het om het uitgebreide verslag te lezen van de Engelsman John L. Nevius, die in de tweede helft van de 19e eeuw in China leefde en daar honderden situaties van occulte belasting aantrof, terwijl hij daar in het begin weinig van wilde weten. In zijn boek ”Demon Possession and Allied Themes” geeft hij aan dat demonische activiteiten voor de Chinese christenen een realiteit zijn. Meermalen gebeurde het dat een christen een demon toesprak en beval zich te onderwerpen aan Christus’ gezag. Dit was iets wat de zendelingen deze inlandse christenen nooit geleerd hadden, en wat ook niet paste bij een westerse Bijbelbeschouwing, maar wat die mensen op grond van de Bijbel spontaan deden, en met veel zegenrijke uitwerking.

Als westerling bespreekt Nevius ook allerlei pathologische en psychologische theorieën. Die benaderingen leveren echter te weinig op om alle verschijnselen te kunnen verklaren en in diverse situaties blijft er maar één echte verklaring over, namelijk de activiteit van onreine geesten. Dit geldt zeker voor het inroepen van geesten door bepaalde mensen, de gesprekken die met de geestelijke wereld plaatsvinden, en het tijdelijk overweldigd worden van mensen door demonen. Er is enige overlap met psychiatrische verschijnselen, maar de heftigste voorbeelden zijn die waarbij het lijkt alsof de tijden van het Nieuwe Testament herleven: het tijdelijk bezitten van reuzenkrachten, het spreken van andere talen, de mogelijkheid de toekomst te voorzeggen en het onderhandelen met demonen over rechten die zij kunnen laten gelden op mensen.

Demonologie
De beroemde Amerikaanse psychiater Scott Peck geeft in zijn boek ”Glimpses of the Devil” (2005) aan dat hij aanvankelijk niet in de duivel geloofde, maar dat langzamerhand wel ging doen. Dit boek is het eerste volledige verslag van bezetenheid en exorcisme door een moderne psychiater. Peck voert een pleidooi om deze zaken een veld van wetenschappelijk onderzoek te laten worden. Hij stelt voor dat demonologie een nieuwe subspecialiteit van psychiatrie en psychologie zal vormen! Dat is geen ”naïeve demonologie”, maar een volwaardige hedendaagse wetenschap die uitgaat van Bijbelse grondlijnen.

De auteur is docent Oude Testament aan de Christelijke Hogeschool Ede en hoogleraar aan de Evangelische Theologische Faculteit te Leuven (België) en schreef het boek ”Occulte machten en bevrijding”.