De Russen zijn terug! Voor Afghanen moet die aankondiging afgelopen maandag een bijna traumatisch effect hebben gehad. Het herinnert immers aan 27 december 1979, toen de Sovjet-Unie het land binnenviel om het communistische regime er in het zadel te houden.

Ruim 100.000 soldaten vochten tien jaar lang een bloedige strijd met de Afghaanse moedjahedien. Toen ze in het vroege voorjaar van 1989 afdropen, waren 1,5 miljoen Afghanen omgekomen en lag het land volledig in puin.

Toen afgelopen maandag de Russische kolonnes weer in de straten van Kabul verschenen, koesterden veel burgers dan ook groot wantrouwen. „Wat zijn die van plan!?”

Een eerdere verklaring van president Poetin dat het slechts ging om medewerkers van het ministerie voor Rampenbestrijding en dat die een mobiel ziekenhuis voor de bevolking gingen opzetten, kon weinig argwaan wegnemen. Alleen al de wapens die deze niet-militairen bij zich droegen, gaf reden tot blijvende onrustgevoelens.

Maar niet alleen de Afghanen waren verbaasd over het plotseling opduiken van Russen in Kabul, ook de Amerikanen en Britten waren dat. Oké, die waren niet helemaal onvoorbereid. Hun was vanuit Moskou meegedeeld dat vier Iljoesjins deze week op de luchthaven Bagram, bij Kabul, zouden landen om hulpgoederen voor de bevolking af te leveren. Maar het waren er maandag geen vier, maar zes die korte tijd na elkaar neerstreken, en vervolgens kwamen er nog eens zes! Leden van de Amerikaanse en Britse ”Special Forces” wisten niet wat ze zagen toen binnen enkele minuten twaalf Iljoesjin-76-transportvliegtuigen op rij stonden geparkeerd.

Cameraploeg
De verbazing sloeg om in verontwaardiging toen op de zorgvuldig afgegrendelde luchthaven –het is zelfs de westerse pers verboden het terrein te betreden– een complete tv-ploeg uit Moskou op de landingsbaan verscheen! De ploeg begon prompt met het filmen van alles wat er gebeurde: Amerikaanse mariniers die uit de toestellen stapten en hun wapentuig uitlaadden. En voor een zoomende camera vertelde een Russische journalist zijn kijkers dat „hier al dagenlang troepen en materiaal worden ingevlogen door Hercules C-130-transporttoestellen.” „De Amerikanen”, vervolgde hij, „laden hun toestellen alleen ’s nachts uit, en doven daarbij de lichten, om alles topgeheim te houden.” Een Russische generaal liet weten „dat wij ons door niemand laten wegjagen, omdat wij Bagram ooit hebben aangelegd en hier heer en meester waren.”

Dat beelden van Amerikaanse elitetroepen en materieel openlijk op de Russische televisie te zien waren moet bij Bush en Blair buitengewoon slecht zijn gevallen. Snel hadden de Amerikaans/Britse troepen dan ook hun antwoord klaar: de schijnwerpers die op hun toestellen gericht stonden werden omgedraaid en op volle sterkte op de Russische tv-ploeg gericht. „Toen onze mannen ’s avonds bij hun toestellen stonden, en naar het uitladen van de elite-eenheden keken”, aldus een van de Russen in een verslag, „werden we opeens verblind door enorme schijnwerpers.”

Ook in Kabul zelf waren de Russen inmiddels aan het uitpakken geslagen. Ruim tachtig leden van het ministerie voor Rampenbestrijding streken neer in het centrum van de stad om vanuit die locatie humanitaire hulp te gaan verlenen.

Maar een twaalfkoppig team van diplomaten was al eerder, op 18 november gearriveerd, en was in stilte begonnen met het opzetten van een officiële diplomatieke vertegenwoordiging. Kennelijk wilde men na het binnentrekken van Kabul door de Noordelijke Alliantie, en aan de vooravond van een overgangsregering die in Bonn wordt klaargestoomd, de boot niet missen in dit ’nieuwe’ land! Praktisch probleem was waar die nieuwe ambassade moest worden neergezet, want op het terrein waar eens de oude stond, bivakkeerden nu 30.000 Afghaanse vluchtelingen.

Great Game
Dr. Robyn Lim, hoogleraar internationale betrekkingen in Nagoya, in Japan, heeft de Russische manoeuvre deze week in een breder politiek kader geplaatst. „Een nieuwe ronde van de ”Great Game” is begonnen”, schreef hij in de Herald Tribune. Daarmee verwees hij naar de machtsstrijd in de 19e eeuw tussen het tsaristisch Rusland en het Britse Rijk om invloed. De Russen wilden via Afghanistan toegang creëren tot de (gegarandeerd ijsvrije) Indische Oceaan, en zo ook de invloed van de Britten beperken, die vanuit India opereerden.

Eind november 2001 proberen de Russen het opnieuw, aldus Lim, en ze doen het door dankbaar gebruik te maken van Amerikaanse logistieke steun (lees: het door de Amerikanen ingenomen vliegveld van Bagram). Op het moment dat de VS grote risico’s nemen met hun grondtroepen in het zuiden van Afghanistan, zetten de Russen op een goedkope manier de grenspaaltjes neer in de Afghaanse hoofdstad. Formeel heet het dat de Russen zijn gekomen op verzoek van de Noordelijke Alliantie, een oude bondgenoot van Moskou, en diens politieke leider „president” Burhanuddin Rabbani. Deze etnische Tadzjiek is officieel nog altijd president van Afghanistan, wordt als zodanig ook door de VN erkend – ondanks dat hij met zijn manschappen in ’96 door de Taliban werd verdreven.

Het is algemeen bekend dat de Amerikanen knarsetandend toekeken hoe de Noordelijke Alliantie Kabul innam, want aan bondgenoot Pakistan was beloofd Kabul neutraal te houden. Pakistan is immers fel tegen de dominantie van de Alliantie omdat die wordt gesteund door aartsrivaal India, Iran en… Rusland. Ooit waren Rusland en India twee handen op een buik, en Pakistan ziet niet graag dat achter zijn rug (in Afghanistan dus) een bondgenoot van India opkomt in de gestalte van een door Rusland gesteunde Noordelijke Alliantie.

Het kan haast niet anders of Rusland heeft de Alliantie aangezet om toch maar wel naar Kabul door te stoten en de stad in te nemen. Om in hun kielzog vaste voet in Afghanistan te krijgen en… het machtsoverwicht van de Amerikanen tegenwicht te bieden.

Troef in handen
Nu weet president Poetin ook wel dat hij militair verre de mindere is van de Amerikanen. Maar hij weet ook dat die zijn steun nodig hebben, bijvoorbeeld als er straks in de Veiligheidsraad maatregelen moeten worden besproken tegen die andere schurkenstaat, Irak. Door snel Kabul ’diplomatiek’ te bezetten, heeft Rusland een sterke troef in handen, willen de Amerikanen straks binnen de V-raad iets van Moskou gedaan krijgen. „We gaan sámen Afghanistan opbouwen”, zal Ruslands propagandaslogan tegenover Bush straks zijn.

Inmiddels hebben de Russen in Kabul een alternatieve plek gevonden voor hun nieuwe ambassadegebouw. Waar precies? In de directe omgeving van het gebouw van de Amerikaanse diplomatieke missie…