Seks is meer dan een snack. Met die boodschap confronteerde Boomsma zeven niet-christelijke jongeren die volop hun vertier zoeken in uitgaan en feesten. De jongeren kregen de opdracht om tijdens veertig dagen van seksuele onthouding na te denken over de keerzijde van seks als consumptieartikel. Daarbij schuwde de EO niet de kijkers schokkende beelden en woorden voor te schotelen: van bizarre seksspeeltjes tot vrijende stelletjes en van scheldwoorden tot schuttingtaal. Boomsma: „Ik denk dat wij er goed in zijn geslaagd om nu eens jongeren zelf vrijuit aan het woord te laten.”

De reacties op het programma variëren van bewondering tot afschuw. Welke hebben u het meest geraakt?

„Ouders vertelden mij dat zij het programma als aanleiding hebben gebruikt om eindelijk eens met hun zoon of dochter over seksualiteit te spreken, omdat het zo’n lastig onderwerp is. Dat vind ik geweldig.”

Andere ouders vinden het kijken naar zeven seksueel ontspoorde jongeren helemaal geen geschikte aanleiding.

„Wij hebben ”40 dagen zonder seks” bewust gemaakt voor jongeren die naar Nederland 3 kijken en hun vertier zoeken in een wereld waarin de invloed van seks enorm is. Natuurlijk zullen er ook andere mensen naar hebben gekeken. Dan hoop ik dat er in die huiskamers een gesprek is ontstaan, waarin duidelijk werd dat het gedrag van de deelnemende jongeren niet iets is om over te nemen.”

Zo’n prikkelend programma kan juist leiden tot nog meer ontsporingen.

„Ik geloof niet dat dit risico zo groot is. Op internet is via een enkele muisklik een wereld van porno te vinden. Onze missie als EO komt in de verschillende afleveringen steeds duidelijk naar voren. Het kan zijn dat mensen nog niet toe zijn aan bepaalde beelden, maar als publieke omroep hebben wij nu eenmaal een opdracht in het debat over de seksualisering van de samenleving. Wij hebben een alternatief: koppel seksualiteit aan trouw, liefde en intimiteit. Waar politici als PvdA-Kamerlid Dijsselbloem vooral signaleren dat het fout gaat in Nederland, gaan wij een stap verder: voorkom problemen door geen seks zonder liefde te hebben.”

Critici vinden dat u dit laatste niet voldoende voor het voetlicht heeft gebracht.

„Als ik alleen al kijk naar alle publiciteit rond het programma, denk ik dat wij er goed in zijn geslaagd.”

Maar niet in het programma zelf.

„Ik heb vooral vrágen gesteld aan de deelnemers, maar niet de antwoorden erbij gegeven. Veel mensen verwachten van de EO dat aan het eind van de uitzending precies wordt uitgelegd hoe wij over seksualiteit denken. Het is geweldig dat we dit nu eens niet hebben gedaan, maar de jongeren zelf laten nadenken over hun gedrag.”

Er wordt nergens uitgelegd waarom bepaald gedrag niet door de beugel kan, maar u maakt wel grappig bedoelde seksuele toespelingen.

„Ik heb regelmatig de vraag gesteld aan de deelnemers: vind je dit of dat niet raar? Ik heb er bewust voor gekozen om niet te zeggen: Dit is fout en dat is goed. De grapjes die ik soms maakte, dienden ook het grote doel om een band op te bouwen met de deelnemers. Natuurlijk heiligt het doel niet alle middelen, maar ik ben bereid heel ver te gaan. Het is voor de EO een grote stap geweest om te kiezen voor de aanpak om alleen vragen te stellen.”

Hoe werd daar bij de omroep op gereageerd?

„Er is intern veel over het programma gesproken, maar niet in de zin van of we dit nu wel of niet moesten doen. De houding van de directie heeft mij daarin ook in positieve zin verbaasd. Met een klein groepje hebben we ”40 dagen zonder seks” voorbereid. Geen censuur, dat was voor mij vanaf het begin een duidelijke voorwaarde om het programma te maken en geloofwaardig over te komen. Wel is de vraag aan de orde geweest of we aan het eind van de uitzending moesten melden hoe God seksualiteit volgens ons heeft bedoeld. Ik ben blij dat we het hebben aangedurfd om dat niet te doen. De gekozen aanpak bevordert het gesprek tussen christenen en niet-christenen.”

Seksualiteit hoort thuis in het huwelijk tussen man en vrouw. U parkeert die Bijbelse gedachte omwille van de algemene noties van liefde, trouw en intimiteit?

„Het formele uitgangspunt van de EO blijft dat seks niet bedoeld is voor buiten het huwelijk. Dit programma is echter bestemd voor alle jongeren, dus ook niet-gelovige jongeren. Als wij daarin over het huwelijk beginnen, haken ze direct af. Wij zijn de modder ingestapt en proberen via kleine stapjes hen te laten nadenken waarom seks bijzonderder moet zijn dan hoe zij het nu behandelen.”

Komt er een vervolg waarin het EO-uitgangspunt wel voor het voetlicht wordt gebracht?

„Niet binnen dit programma.”

De EO laat dan iets liggen waarvoor hij juist is opgericht, namelijk om mensen dicht bij God en de Bijbel te brengen.

„Met dit programma zijn veel mensen wel degelijk dichter bij God gebracht. Waarom is het zo moeilijk te verkroppen dat er veel manieren zijn om van Gods liefde te getuigen? Ik krijg nog steeds sms-jes van deelnemers waar ik kippenvel van krijg. Het programma heeft veel impact op de deelnemers, maar in veertig dagen zijn ze niet allemaal radicaal van visie veranderd. Dit programma heeft slechts een kleine rimpeling in het water veroorzaakt. Natuurlijk verwacht ik niet dat iedereen de vorm waarin we onze boodschap hebben verpakt, kan meemaken. Er zullen families in Tholen of andere christelijke bolwerken zijn voor wie dit een stap te ver is.”

Dit programma had ook door een seculiere omroep uitgezonden kunnen worden.

„Nee, het woord trouw is de grote onderscheidende factor. Dat is meer dan alleen fatsoen. Bovendien maken wij vanuit onze christelijke overtuiging programma’s waaruit onze betrokkenheid bij de wereld om ons heen blijkt. Juist omdat we weten van Jezus’ liefde durven wij de wereld op deze wijze in te stappen. Het irriteert mij dat de EO nog altijd zo’n wereldvreemde reputatie heeft.”

Is dat zo erg?

„Het woord wereldvreemd impliceert dat je de wereld niet begrijpt en overal alleen maar tegen bent. Als EO willen we juist graag in de maatschappij laten zien hoeveel het christendom te bieden heeft en welke mooie kanten het heeft.”

God verbiedt alle onkuise daden, gebaren, woorden, gedachten en lusten. Dit programma overtreedt het zevende gebod.

„We hebben bewust alles uitgezonden. Ik denk zelfs dat er soms meer schuttingwoorden in zaten dan in welk ander tv-programma dan ook. Doordat wij niets hebben verdoezeld, is onze geloofwaardigheid overeind gebleven. Het aspect dat we daarmee als EO-medewerkers zouden hebben gezondigd, heeft ons geen moment beziggehouden. Ik weet ook niet of we dat verband moeten leggen als we alleen maar iets registreren. We kunnen ervoor kiezen om ons vast te bijten in ons isolement. Dat doen de amish. Ik bekommer me echter liever om dat ene afgedwaalde schaap. Dát wil ik weer terughalen. Dit programma is wat aanpak betreft eerder te vergelijken met Jezus’ benadering van de Samaritaanse vrouw bij de put dan met Zijn verbale boodschap in de Bergrede. We preken zonder woorden. In dat opzicht mag je ”40 dagen zonder seks” als een vorm van evangelisatie zien. Tijdens een rapconcert in de Bijlmer spreek ik ook op een andere manier dan voor een kerkelijke gemeente in Spakenburg.”

Mensen hebben er moeite mee dat juist u een EO-programma over seksualiteit presenteert, terwijl u zelf samenwoont.

„Ik snap het en kan er niet veel tegen inbrengen. Voor mijn gevoel ben ik met mijn vriendin getrouwd, omdat we elkaar eeuwige trouw hebben beloofd en zij de enige vrouw in mijn leven is. We wachten alleen met trouwen omdat het dan moeilijker voor ons wordt om ons nog eens in Amerika te vestigen. Mijn vriendin kan nu misschien nog een Amerikaanse verblijfsvergunning krijgen, wat niet meer mogelijk is als ze met mij trouwt.”

Welk vervolg krijgt dit programma?

„Wij hebben jongeren een spiegel voorgehouden. Ik zou graag volgend jaar een verdieping willen aanbrengen door christelijke jongeren en een moslim erbij te betrekken. Ook voel ik veel voor een programma over homoseksualiteit. De maatschappelijke discussie daarover laait weer op. De materie is complex, maar het is niet goed als christenen dit thema uit de weg gaan.”

Omstreden

In het tv programma ”40 dagen zonder seks” gaan zeven aan seks verslingerde jongeren de uitdaging aan om veertig dagen geen seks te hebben. Ze mogen alleen zoenen. Presentator Arie Boomsma (34) begeleidt de drie jongens en vier meiden en geeft ze opdrachten. Zo stuurt hij Bregje naar een persoonlijkheidstrainer en moet Mark meedoen aan een rollenspel vanwege de confrontatie met het eigen losbandige gedrag.

Doel van de serie is jongeren te laten ontdekken dat seksualiteit geen snack, geen consumptieartikel is, maar het best tot haar recht komt in een relatie van liefde, intimiteit en trouw. De zeven jongeren zijn geselecteerd uit meer dan 150 serieuze kandidaten. In de slotuitzending, deel acht, wordt met de deelnemers teruggeblikt op hun ervaringen.

Elke uitzending begint met weinig aan de fantasie overlatende beelden van jongeren in intieme situaties. Bij de start van de ”veertig dagen” –het aantal verwijst naar Jezus’ vastentijd en de passietijd– onderzoekt Boomsma de slaapkamer van de deelnemer en neemt hij voor de camera alle aanwezige seksartikelen in beslag, van condooms tot een kunstpenis.

Niels heeft geregeld seks met vriendinnen in het autootje van zijn moeder, reden waarom Boomsma met de jongen in het voertuig stapt om te bepalen of de ruimte niet te klein is. En de EO presentator test het bed op de slaapkamer van Niels of het niet te veel lawaai maakt. De sfeer waarin het een en ander plaatsvindt is hilarisch.

De jongeren worden veertig dagen met de camera gevolgd, onder meer tijdens hun bezoek aan feesten waar alles om drank en het versieren van meiden draait. Vrienden zijn gedurig in de weer om de deelnemers te verleiden toch seks te hebben. De periode wordt standaard afgesloten met een champagnefeest. Ook Mark krijgt zo’n feest, hoewel hij tijdens de veertig dagen toch seks heeft gehad. „Ik stond op knappen.”

De jongeren reageren verschillend op de vraag wat het programma met hen gedaan heeft. Niels zegt in te zien dat hij beter kan investeren in „een trouwmeisje” dan in „een seksmeisje.” Mark: „Ik ben rustiger geworden.” Lan bekent: „Seks was niet anders na veertig dagen.” Mendy: „Ik ben Arie superdankbaar dat hij me heeft geholpen met het openen van mijn ogen. Ik kijk nu zeker anders tegen seks en relaties aan.”

De tv serie doet veel stof opwaaien. Een bezorgde moeder op internet: „Wat een walgelijk programma.” Een ander verwijt de EO „soft” gedrag. „Arie, je had wel meer adviezen mogen geven.” Een derde vindt het programma „nog zedenlozer” dan hij had verwacht.
De christelijke seksuologe Alie Hoek van Kooten vindt dat de EO het niet bij deze serie mag laten. „Uiteindelijk is de omroep verplicht de Bijbelse boodschap door te geven, al besef ik dat dat heel lastig is binnen zo’n formule. Daarom zie ik dit programma als een begin, waarbij later vanuit een praktijksituatie kan worden gezegd: „Dit is nu wat er wordt bedoeld in de Bijbel.” Op zo’n manier kun je duidelijk maken dat Gods geboden heilzaam zijn voor alle mensen”, zegt ze in het Nederlands Dagblad van 10 januari.
Hoek wijst erop dat ”seks als consumptieartikel” ook onder christelijke jongeren voorkomt. „Laatst sprak ik een reformatorisch meisje dat op zaterdagavond, bij een zogenaamd refocafé, door een jongen was overgehaald seks te hebben. Daar had ze verschrikkelijk veel spijt van, maar ze vertelde dat het erg veel gebeurt rond zulk soort bijeenkomsten.”