Die harde conclusies trekt universitair docent J. van der Vliet van de faculteit rechtsgeleerdheid van de Universiteit van Amsterdam (UvA) op basis van een dossieronderzoek dat zijn studenten beroepsethiek naar de affaire hebben gedaan. De resultaten worden morgen gepubliceerd in het blad Openbaar Bestuur.„De overheid schroomt niet om het leven van zogenoemde klokkenluiders, die misstanden aan de kaak stellen, te verwoesten en stelselmatig hun rechten te schenden. De kwestie-Spijkers staat niet op zich”, benadrukt Van der Vliet. „We kennen vele andere zaken waar min of meer hetzelfde is gebeurd.”

„De huidige wetten en procedures vormen kennelijk onvoldoende waarborg tegen dit verwerpelijke gedrag”, meent de universitair docent. „Ministers, staatssecretarissen, hoge ambtenaren, rechters en zelfs de Nationale Ombudsman negeren rechtsstatelijke beginselen en procedures als hen dat uitkomt. Ze doen dat om hun eigen hachje te redden of de vermeende belangen van hun ministerie of van hun politieke partij te beschermen.”

Ook in het geval-Spijkers misbruikt de overheid haar bevoegdheden om een klokkenluider te beschadigen en hem daardoor het leven onmogelijk te maken. „Dat burgers door hun eigen overheid op een dergelijke wijze worden bedreigd, is buitengewoon ernstig”, vindt Van der Vliet, „zeker als dat juist die burgers overkomt die met ongewone burgermoed de rechtsstaat proberen te beschermen tegen een overheid die onrecht begaat.”

De kwestie-Spijkers speelt nu al 23 jaar. Spijkers was maatschappelijk werker bij defensie. Bij een ongeluk met een landmijn in 1983 kwamen zeven dienstplichtige militairen om en raakten er nog eens negen zwaargewond.

Een ongeval in 1984 werd de leider van het testen van mijnen fataal. Spijkers kreeg diezelfde dag de opdracht aan de weduwe van het slachtoffer te vertellen dat haar man door eigen onvoorzichtigheid was omgekomen. Dat bevel kwam toen de toedracht nog niet was onderzocht. Spijkers gaf daarom tegenover de weduwe aan dat hij het niet met het standpunt van Defensie eens was.

Hij verhinderde daarna ook dat de zaak in de doofpot werd gestopt en dwong toenmalig minister Voorhoeve van Defensie uiteindelijk in 1997 tot erkenning van de aansprakelijkheid van defensie voor de dood van de testleider.

Uiteindelijk werd bekend dat het ministerie van Defensie al in 1970 wist dat het ontstekingsmechanisme van de landmijn waarmee de ongelukken in 1983 en 1984 gebeurden, een levensgevaarlijke ontwerpfout bevatte. Als het departement in 1970 adequate maatregelen had getroffen, dan waren de ongelukken niet gebeurd, concludeerde de Nationale Ombudsman in 1999.

Tegen deze achtergrond concluderen de auteurs van het artikel dat het leven van Spijkers bewust is verwoest door toedoen van politieke, bestuurlijke en ambtelijke gezagdragers en zelfs een rechter die eerder als ambtenaar bij de affaire was betrokken. Dit alles in een poging het deksel op de doofpot te houden.

Uit het onderzoek blijkt volgens de universiteit ook dat er nogal wat te verbergen viel. Er was een tendentieus of zelfs misleidend proces-verbaal, waaruit gezagsdragers en ambtenaren passages gebruikten om ruim twaalf jaar namens defensie alle aansprakelijkheid af te wijzen, bij monde van onder anderen toenmalig minister van Defensie Voorhoeve.

Defensie onthief Spijkers in 1987 uit zijn functie en poogde hem vervolgens arbeidsongeschikt te laten verklaren via bedrijfsartsen van de Rijks Bedrijfsgezondheids- en Bedrijfsveiligheidsdienst (RBB). Zij vervalsten daartoe verklaringen over Spijkers van gerenommeerde psychiaters, die stelden dat de klokkenluider in psychische zin niets mankeerde. Al deze leugens en verdraaiingen van de feiten zijn vervolgens door hoge ambtenaren, landsadvocaten en bewindslieden gebruikt om Spijkers kapot te maken, onder meer met het gevolg dat hij geen inkomen en geen pensioenaanspraken meer heeft, zo blijkt uit het onderzoek.