„Wie wil dat de kerk in het dorp blijft, vergeet bijna 90 procent van alle mensen in Duitsland. Hun legitimatiebewijs vermeldt als woonadres een adres in de stad”, schrijft Ralf Meister in het februarinummer van het Duitse magazine ”Zeitzeichen - Evangelische Kommentare zu Religion und Gesellschaft”. Het protestantse maandblad is ditmaal voor een groot deel gewijd aan het thema De Stad.De cijfers zijn beangstigend, leidt redactielid Kathrin Jütte het thema in. „In het jaar 2030 zullen er van de 8 miljard mensen wereldwijd 5 miljard in (mega)steden wonen. Hoe onze Europese steden er in de toekomst concreet uitzien, is onzeker. Maar één ding staat vast: ook de protestantse kerk zal zich op deze ontwikkeling moeten bezinnen.”

Op dit moment is het nog zo dat veel steden in Europa krimpen, schrijft Meister, een vooraanstaand kerkelijk functionaris in Lübeck en Berlijn, in zijn bijdrage. Dit in tegenstelling tot andere regio’s in de wereld, waar steden uitgroeien tot „megacity’s”, met meer dan 10 miljoen inwoners.

Ook hier zal de verstedelijking echter toenemen, verwacht Meister. „De stad belooft vrijheid en geluk en trekt daarmee jaarlijks miljoenen mensen aan. Zij verlaten de landelijke gebieden, om in de steden niet alleen werk, maar ook een nieuwe ”Heimat” te vinden. Elke dag verhuizen 150.000 mensen naar een stad. Elke vijfde dag ontstaat een nieuw Rotterdam, elke drie maanden een nieuw New York.”

De vraag wat dit met zich meebrengt, ook aan problemen, is daarmee niet langer een academische, aldus de ”Propst” uit Lübeck. „Naast de klimaatsverandering behoort de stadsontwikkeling tot de grootste uitdagingen van de 21e eeuw. Een geweldloos samenleven leren we in de steden of nergens.”

Juist ook voor de christelijke kerken ligt hier een uitdaging, betoogt Meister - zoals die er altijd heeft gelegen. „Het christendom was twee millennia lang nauw met de ontwikkeling van steden verbonden. Als het gaat om de verbreiding van het Evangelie hebben de steden sinds de grondlegging van de eerste christelijke gemeenten een belangrijke rol gespeeld. In Klein-Azië en in het Nabije Oosten benutten de apostel Paulus en de vroegere zendelingen de stedelijke omstandigheden om over hun geloof te spreken. Het pluralisme aan levensvormen en waarde-oriëntaties, zó dicht bij elkaar, verbonden met een grote mate aan individuele vrijheid, bood de beste kansen om voor de eigen overtuigingen te werven.”

Zo zijn de steden sinds hun ontstaan ook in religieus opzicht altijd van grote betekenis geweest, aldus Meister. „In de stad vinden stichters van religies hun eerste aanhangers, in haar verveelvuldigen zich wereldvisies en duidingssystemen -waaronder de laatste decennia zeker de islam. In haar ontwikkelen zich ook de „niches”, waar obscure waarheidsaanspraken een voedingsbodem vinden. Deze dynamiek zal nooit ophouden, zo lang de Europese stad met haar ideaal van individuele vrijheid bestaat.”

De auteur pleit ervoor dat juist ook de kerken het gesprek, de dialoog met andere religies en opvattingen, op de marktplaats die de stad (ook) is, aangaan. „In zo’n gesprek bundelt zich de hoop de steden tot plaatsen te maken die voor alle burgers levenswaardig zijn. Dat is niet slechts een zaak van de politiek.”

De protestantse functionaris is zich ervan bewust dat het christendom altijd een kritische houding ten opzichte van de stad heeft ingenomen. Zeker de grote steden worden vaak als Sodom en Gomorra gezien, zo luidt het in een andere bijdrage aan het themanummer. Inmiddels lijken kerken, aldus Meister, echter wat meer in te zien dat niet één woonplaats „Gode welgevalliger is dan de andere.”

Wil de kerk in de stad weer (meer) betekenis gaan krijgen, dan is het onder andere zaak traditionele grenzen te overwinnen, stelt Meister. Veel meer gaat het erom dat kerken, onder beding van Gods zegen, netwerken ontwikkelen en zich bijvoorbeeld gaan richten op bepaalde doelgroepen in stadsdelen of anderszins.

Overigens wordt in Duitsland al langer nagedacht over de toekomst van (de kerk in) de stad. In haar ”Editorial” in Zeitzeichen maakt Kathrin Jütte melding van de vorig jaar door de Evangelische Kerk in Duitsland gepubliceerde notitie ”God in de stad” (zie www.ekd.de). Daarmee wil de EKD een bijdrage leveren aan het vinden van antwoorden op „de grote toekomstthema’s van de stad”: migratie, multireligiositeit en sociale splitsing.