Menselijkheid in arm Moskou
Via haar man komt ze met hem in aanraking. Alexander Men, een Russisch-orthodoxe priester met voluit Joodse wortels. Geen doorsnee voorganger binnen die kerk, zegt Nonna Borisov. „Hij had een open hart voor de mensen. Voor zijn gemeenteleden, maar ook voor de Moskouse armen, de hulpbehoevenden, de Joden.” In de vroege ochtend van 9 september 1991 komt Men (55) om het leven bij een moordaanslag. Onder de indruk van de manier waarop hij zich inzette voor zijn medemens, besluit het voorgangersechtpaar Borisov in zijn voetsporen te treden.
De moord is nog altijd onopgelost. Althans, officieel. Borisov: „Iedereen die zich met het onderzoek bezighield, is overgeplaatst. We vermoeden dat de KGB, de Russische geheime dienst, erachter zit. En daarachter bepaalde krachten vanuit de Russisch-Orthodoxe Kerk. Maar bewijzen kunnen we dat niet.”
Nonna (62), vrouw van de Russisch-orthodoxe voorganger Alexander Borisov, is deze week in Nederland. Op verschillende bijeenkomsten -gisteren in Barneveld, vanavond in Vriezenveen- spreekt ze over de positie van de armen in Moskou en belicht ze het project ”In de voetsporen van Alexander Men”. De presentatietournee ”Troost, troost mijn volk” is belegd door de Jewish Aid Connection, een onderdeel van Dorcas Hulp Nederland. De organisatie ondersteunt de gemeente waarvan Borisov een van de voorgangers is met onder meer voedsel en schoolmateriaal.
Als Messiasbelijdende Jood was Men bijzonder actief als evangelist, herinnert Borisov zich. „Hij kon het niet laten de mensen in Moskou het Evangelie te brengen. Merkwaardig eigenlijk. Een Joodse krant vroeg hem eens wat hij deed in de Orthodoxe Kerk. Hij wist zich daarin op zijn plaats.”
De priester was iemand met een „encyclopedische kennis”, zegt Borisov. „Hij was niet alleen actief onder de berooiden, maar verzorgde ook regelmatig lezingen. Ook de intelligentsia wilde hij bereiken met het Evangelie.”
Met de boeken die hij schreef, bereikt hij volgens haar ook na zijn dood nog vele Russische burgers. „Mensen lazen ze en kwamen daardoor nogal eens bij zijn gemeente terecht. Ook zelf ben ik door middel van een van zijn boeken tot bekering gekomen.”
Mens verstrooide volksgenoten kwamen regelmatig bij hem met vragen die ze de meeste andere Russisch-orthodoxe voorgangers niet konden stellen, weet Borisov. „Anderzijds zag een aantal Joden hem als een verrader.”
Uitingen van antisemitisme waren de Russisch-Orthodox Kerk, zeker in het verleden, dan ook bepaald niet vreemd. Borisov, voorzichtig: „Dat is waar. Anderzijds zijn er ook heiligen geweest die Joden hebben gered. Zij vormen een minderheid, ja. Maar heiligen zijn altijd in de minderheid.”
Uitingen van liefdadigheid waren onder het communistische regime ten strengste verboden. Desondanks wist Men zich toegang te verschaffen tot een ziekenhuis, waar hij werkte onder kinderen en hun ouders. Borisov: „Hij werd gedrongen door de liefde van God.”
Na zijn dood ging het echtpaar Borisov verder in het door Men uitgezette spoor. De weerstand bleef, zegt Borisov. „Soms wordt er een davidsster op de kerkdeur gekalkt of een hakenkruis. Of we krijgen te horen een synagoge te zijn in plaats van een kerk. Achter die acties zit nogal eens de Pamiat, een rechts-extremistische beweging.” De Borisovs proberen zich er niet door uit het veld te laten slaan. „Mijn man heeft de daders een keer allemaal uitgenodigd. „Hebben jullie een Nieuw Testament?” vroeg hij. „Nee.” Ze hebben er allemaal een gekregen.”
Door deze houding worden mensen toch aangetrokken, is Borisovs ervaring. Op dit moment bezoeken ’s zondags zo’n 1000 tot 1500 mensen de kerkdiensten.
Het echtpaar ziet het als zijn taak „armen en behoeftigen te helpen. Iedereen, ook de vluchtelingen uit de Kaukasus, Tjetsjenië en Centraal-Azië.” Een werkgroep in de gemeente houdt zich bezig met het bezoeken van zieken en invaliden in de omgeving van de kerk. Jongeren zijn actief in kindertehuizen en -gevangenissen, anderen onder de Joden. „En waar mogelijk proberen we behalve materiële hulp ook het Evangelie te brengen.”
Het werk onder de vele Moskouse straatkinderen begon in 1999. „We zijn toen gestart met het aanbieden van maaltijden. Nu komen er ook bejaarden en mensen die net uit de gevangenis zijn ontslagen naar de gaarkeukens.” De financiering? „Een zakenman die zich bezighoudt met levensmiddelenproductie vertelde ons dat hij elke dag vele liters bouillon overhield, als afvalproduct. Of wij die wilden gebruiken. Dagelijks krijgen we nu prima kippenbouillon, gratis. Ook anderen helpen ons. En dan is er nog de steun van Dorcas.”
Borisov: „Bij het materiaal dat we vanuit Nederland krijgen, zeggen we altijd dat het van protestantse komaf is. Inmiddels weten veel mensen dat ook. We hopen dat hun harten een beetje opengaan voor het protestantisme. Joden reageren vaak met opmerkingen als: „Dat die mensen daar van ons houden.” Want ze hebben veelal een sterk minderwaardigheidsgevoel. Maar wie weet, brengt dit werk hen tot het kruis van Christus.”
Zelf had ze nooit gedacht nog eens onder de Joden te gaan werken. Want dat is vooral haar taak. Daarnaast is ze „gewoon de vrouw van mijn man.” Borisov: „Als God de Bijbel voor je opent, opent Hij ook je hart voor de naaste en voor het Joodse volk. En Hij kan ook hún harten openen.”
