Gelukkig hebben we in Nederland nog een uitgekiend systeem van checks and balances. Dat biedt een partij als de SGP een zekere bescherming. Voert een Proefprocessenfonds Clara Wichmann een regelrechte aanval uit op de partij en stelt de Haagse rechtbank haar in het gelijk, dan is er uiteindelijk toch weer een afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State die op de rem trapt en de staatkundig gereformeerden hun subsidie teruggeeft.De uitspraak van de Raad van State, ruim twee weken geleden, was met name interessant vanwege de onderliggende motivering. De redenering dat het VN-Vrouwenverdrag de Nederlandse overheid verplicht om actie te ondernemen tegen de SGP is onjuist, oordeelde de raad. Dat verdrag biedt overheden wel degelijk de ruimte om een eigen afweging te maken tussen het recht op gelijke behandeling en het recht van politieke partijen om hun eigen gedachtegoed uit te dragen.

Nederland hééft die afweging gemaakt, namelijk bij de behandeling van de Wet subsidiëring politieke partijen. Daaruit is de bepaling voortgekomen dat de minister de subsidie aan een partij alleen mag intrekken of korten als die strafrechtelijk veroordeeld is vanwege discriminatie. Daarvan is bij de SGP geen sprake, dus de subsidie moet verleend worden, aldus de Raad van State.

Een heldere redenering. Merkwaardig is het dat het gerechtshof in Den Haag bij het motiveren van zijn uitspraak van afgelopen donderdag een heel andere lijn koos. Het hof legt het VN-Vrouwenverdrag zo uit dat het de Nederlandse overheid wél verplicht actie te ondernemen tegen de SGP, al is een subsidiestop volgens dit college niet het aangewezen middel.

Door het uitdragen van deze denklijn schept het gerechtshof verwarring. Burgers kunnen er geen touw meer aan vastknopen als de ene rechterlijke instantie A zegt en de andere B. Toegegeven, tot op zekere hoogte is het inherent aan de rechtspraak dat er verschil van opvatting is tussen de diverse colleges. Het ontstaan van verwarring is daarom niet altijd te vermijden. Maar in dit geval had de Nederlandse rechter toch meer met één mond kunnen spreken, namelijk wanneer het gerechtshof serieuzer had gekeken naar wat de politiek in de achterliggende jaren over deze kwestie heeft gezegd.

Het Vrouwenverdrag is in de periode 1990-2001 een en andermaal in de Tweede Kamer aan de orde geweest. De PvdA’er Ter Veld, staatssecretaris van Sociale Zaken, zei in 1990 dat het Verdrag gelezen moet worden „in samenhang met andere verdragen en regelingen waarin bepaalde rechten en vrijheden worden beschermd.” Met andere woorden: het verdrag heeft geen rechtstreekse werking.

In 2001 kwam het verdrag opnieuw in het parlement ter sprake nadat een VN-commissie had geconstateerd dat de overheid niets had gedaan om de SGP aan te pakken. De D66’er Verstand was toen als staatssecretaris belast met emancipatiezaken. Zij wees erop dat hier uiteenlopende grondrechten en fundamentele vrijheden in het geding zijn, waarvan de onderlinge verhouding zorgvuldige afweging behoeft.

Aan een mogelijk verbod van de partij, aan het stopzetten van subsidie of zelfs aan het doen van een moreel appel op de SGP om vrouwen toe te laten, wilde Verstand niet denken. „De democratie moet haar eigen werk doen”, zo luidde haar oordeel. Nog krachtiger liet zij zich uit: „Het nemen van maatregelen tegen politieke partijen hoort thuis in totalitaire staten.”

Jammer dat het gerechtshof in Den Haag zich aan deze benadering, destijds naar voren gebracht vanuit onverdachte hoek, niets gelegen laat liggen. Had het deze invalshoek serieus genomen, dan was juridische wanorde voorkomen, had sneller een punt gezet kunnen worden achter het eindeloos treiteren van de SGP en zou de ”totalitaire staat” niet aan de horizon zijn opgedoemd.