Voor de kleine kerkgeschiedenis is 2007 een vruchtbaar jaar geweest. Dat is vooral te danken aan het feit dat de Gereformeerde Gemeenten in dit jaar herdachten dat hun kerkverband een eeuw geleden ontstond. Op zich is dat al een heugelijk feit. De Gereformeerde Gemeenten ontstonden immers niet zoals andere kerkverbanden door scheuring, afscheiding, vrijmaking of buitenverbandstelling. Ook al liggen hun wortels voornamelijk in de Afscheiding van 1834, de gemeenten zijn ontstaan door een vereniging van ledeboeriaanse en kruisgemeenten. Om het te zeggen met woorden uit het herdenkingsboek: „In 1907 ontstond het kerkverband van de Gereformeerde Gemeenten. Toen vonden twee reststroompjes van de Afscheiding van 1834 elkaar. Samen vormden ze een smal riviertje dat niet opviel in het kerkelijke landschap van die tijd.” Wat de Heere toen gaf en wat sindsdien mocht blijven voortbestaan, geeft stof tot dankbaar herdenken. Daarbij ontbreekt de toon van de ootmoed niet in boeken en artikelen die verschenen rondom het eeuwfeest.

Te midden van alles wat geschreven is over honderd jaar Gereformeerde Gemeenten, neemt het boek ”Herdenk de trouw” een bijzondere plaats in. In het woord vooraf wordt dit boek aangekondigd als de officiële herdenkingsuitgave, verschenen onder verantwoordelijkheid van de synodale commissie herdenking vereniging 1907.

Uiterlijk
Wie het boek ter hand neemt, wordt onmiddellijk getroffen door de wijze waarop het is uitgegeven. Er is veel zorg besteed aan het uiterlijk. Het is een fors boek geworden, gedrukt op zwaar papier, met een stevige en fris ogende omslag. Een groot aantal foto’s, vooral van dienaren en kerkgebouwen, verlucht de tekst. Het boek leest prettig, ook voor jonge mensen, want het is mede met het oog op de jeugd geschreven. En hoewel het vooral bedoeld is voor leden van de Gereformeerde Gemeenten, kan ik het ook van harte aanbevelen aan leden van andere kerken. Ze zullen er veel herkenbaars in vinden, dat ook van de kerken waartoe zij behoren gezegd zou kunnen en moeten worden. Ook als kennismaking met de Gereformeerde Gemeenten kan dit boek goed dienstdoen.

Inhoud
Zeven bijdragen vormen de hoofdinhoud van het boek. Ds. M. Golverdingen tekent de ontwikkeling van de Gereformeerde Gemeenten in het verleden. Ds. A. Moerkerken schetst de huidige positie van de Gemeenten en schrijft daarbij ook over wat nodig is met het oog op de toekomst. Ds. J. J. van Eckeveld vraagt aandacht voor predikambt en prediking als het hart van de kerk. In de bijdrage van ds. P. Mulder lezen we waardevolle dingen over het kerkverband en de betekenis van de kerkorde. De positie van de Gereformeerde Gemeenten in onze geseculariseerde samenleving komt aan de orde in de bijdrage van ds. W. Silfhout. Ds. W. Harinck schrijft over wereldwijde contacten en over de zending. Ten slotte schrijven J. H. Mauritz en ds. W. Visscher over de plaats van de jeugd in de kerk. Een en ander wordt omlijst met artikelen over en gesprekken met oud-docenten, emeritus predikanten, evangelisten en mensen uit de zending.

Uiteraard is een en ander toegespitst op de Gereformeerde Gemeenten, maar er valt heel veel te lezen dat zo op andere kerken van toepassing kan worden gemaakt en voor anderen tot lering kan strekken. Om een enkel ding te noemen: In wat gezegd wordt over de prediking, over het leven in een kerkverband en de plaats van de kerk in deze wereld is heel veel dat stof tot bezinning biedt voor ambtsdragers en leden van andere kerken. Het is een bewijs dat dezelfde vragen, eenzelfde problematiek en dezelfde waarschuwingen ook in andere verbanden leven en gehoord moeten worden. Bij alles wat in het verdere verleden scheiding heeft gebracht en in het recentere verleden uit elkaar is gegroeid, zijn er blijkbaar ook veel overeenkomsten en raakvlakken waarin we elkaar kunnen dienen en nodig hebben. Verlangen naar eenheid te midden van zo veel gebrokenheid in een samenleving als de onze vervult het hart bij het lezen van dit boek.

Enkele vragen
Er is al vaker aandacht gevraagd voor de moedige wijze waarop ds. Golverdingen de kerkrechtelijke fouten aan de orde heeft gesteld in de procedures rond ds. R. Kok in 1950 en dr. C. Steenblok in 1953. Ik stem daar graag mee in. Zou het juist met het oog op de jeugd, voor wie dit boek toch ook bestemd is, niet goed zijn geweest wat meer van de inhoudelijke kant van deze zaken te belichten? Ik begrijp dat in een uitgave als deze niet alles aan de orde kan komen, maar ik heb de indruk dat juist jongeren, ook uit de Gereformeerde Gemeenten, worstelen met vragen rond de prediking van de beloften en het aanbod van genade.

Daarom zou ik in de bijdrage van ds. Moerkerken ook graag wat meer gelezen hebben over de kwestie rond het boek van dr. K. van der Zwaag, juist omdat de auteur schrijft dat het hier niet om kleinigheden gaat. Zou er vanuit Schrift en belijdenis niet wat meer te zeggen zijn dan wat in dit artikel te lezen is?

Preek
Ik eindig deze bespreking met een verwijzing naar de herdenkingspreek van ds. J. J. van Eckeveld over Habakuk 3:2, waarmee dit boek eindigt. Hij zou gehouden kunnen zijn met het oog op de hele kerkelijke situatie in ons land. Ieder die de Heere vreest zal op deze preek alleen maar ”amen” kunnen zeggen. In verootmoediging over onze ontrouw en in verwondering over Gods trouw.