Dat zei prof. dr. A. Baars, hoogleraar aan de Theologische Universiteit van de Christelijke Gereformeerde Kerken in Apeldoorn (TUA), zaterdag tijdens de derde cursusdag van de Stichting Studie Nadere Reformatie (SSNR) in Veenendaal.De SSNR organiseert vanaf 1995 een jaarlijks terugkerende wintercursus over bepaalde aspecten van de Nadere Reformatie. Tijdens de cursus van dit jaar met zes zaterdagse lezingen staat de praxis pietatis en de levensheiliging centraal. Hoe stelden de pleitbezorgers van een Nadere Reformatie zich die Reformatie van het leven, zowel in de persoonlijke als in de publieke sfeer, voor? Na excursen over het toneel en de christelijke zeevaart volgde zaterdag een lezing over de zondagsviering.

Syrisch
Prof. Baars zei dat hij zich eensgeestes voelt met Johannes Hoornbeeck (1617-1666). De in Haarlem geboren Hoornbeek diende maar één gemeente als predikant voordat hij op de leeftijd van 27 jaar hoogleraar werd in Utrecht. Hoornbeeck, die dertien talen sprak, converseerde met Voetius en Anna Maria van Schuurman regelmatig in het Syrisch. Hij heeft enorm veel geschreven in zijn korte leven. Zijn gezondheid raakte door het vele werk ondermijnd. Hij was 48 jaar toen hij stierf, helemaal uitgeput.

Hoornbeeck behoorde tot de Utrechtse kring, waarvan ook Gisbertus Voetius en Jodocus van Lodenstein deel uitmaakten. De leden ervan waren voorstander van een strikte handhaving van de zondagsrust. Daar werd toen, aldus prof. Baars, niet door iedereen gelijk over gedacht. Niet alleen waren er wereldgezinde mensen die het met de zondagsrust niet zo nauw namen. Ook theologen stelden dat men God elke dag moet dienen en dat er geen verschil is in de dagen. Onder hen waren Gomarus en Coccejus. Ze beriepen zich onder anderen op Calvijn.

Prof. Baars: „Calvijn lijkt soms inderdaad niet zo veel te hechten aan het bijzondere karakter van de zondag. Hij stelt dat God deze dag aan ons heeft gegeven vanwege onze zwakheid. Feitelijk zouden we Hem moeten dienen al de dagen van ons leven. Toch zijn er wel passages in zijn commentaren en preken waarin hij het vieren van de ene sabbat (zondag) sterk bepleit.”

Wettisch
„Hoornbeeck is”, aldus prof. Baars, „volstrekt helder in zijn standpunt over een strikte onderhouding van de zondag. Hij haalt een hele reeks kerkvaders, martelaren en heidense schrijvers aan om aan te tonen dat die al van oude tijden af bestaan heeft.” Ook laat Hoornbeeck besluiten van concilies en uitspraken van burgerlijke autoriteiten van de vierde tot de negende eeuw zien, die het bijzondere karakter van de zondag hebben willen waarborgen.

In die besluiten valt vooral op dat het gewone werk op zondag niet mag doorgaan en dat op de zondag geen jaarmarkten en kermissen gehouden mogen worden. Hetzelfde blijkt uit wetten en plakkaten die Hoornbeeck geeft van de tijd van de Reformatie. Zijn conclusie is dat de strikte houding ten opzichte van de zondag geen nieuwigheid is die door de Reformatie of door de Nadere Reformatie is uitgevonden.

De christelijke gereformeerde hoogleraar herkent zich in het gedachtegoed van Hoornbeeck dat het Bijbels is dat de zondag speciaal wordt afgezonderd voor de dienst van de Heere. Hij vindt het gelukkig dat Hoornbeeck, evenals de Synode van Dordrecht en de Westminster Confessie, vooral een positieve insteek had. Zij stelden niet in het spoor van sommige (extreme) puriteinen een lijst met ongeoorloofde dingen voor de zondag op.

Prof. Baars: „Laten we ervoor waken wettisch over de zondag te spreken. De zondag is door God gegeven als een verlustiging. Dat hebben mannen als Hoornbeeck heel terecht gezien.”