De oudpapierboer móét wel goede zaken doen na de karrenvrachten aan folders en reclamemateriaal die in de brievenbus zijn gestort. Het geweld dat de commercie in de aanloop naar december én in de maand zelf ontketent, is ongekend. De consument doet vrolijk mee. Een slordige 800 miljoen euro gaat er heen met pakjesavond. Sinterklaas heeft een grote schare aanhangers, met of zonder verkleedpartijen. Laptops, mobieltjes, iPods, mp3-spelers, lcd-tv’s, boeken, verzorgingsproducten, sieraden en horloges staan hoog op de verlanglijstjes.Daarmee is de koek nog niet op in december, cadeaumaand bij uitstek. De kerstman rukt op en wordt een steeds serieuzere concurrent van sinterklaas. Nog meer geven en krijgen liggen in het verschiet: het fiscale regime rond de kerst- dan wel eindejaarspakketten is inmiddels weer versoepeld naar 70 euro per doos. Naar schatting tussen de 4 en de 5 miljoen werknemers laden een dezer weken zo’n pakket in de kofferbak, om er thuis de familie mee te verrassen - of om er de neus over op te halen omdat de inhoud tegenvalt…

De decembertaart wordt verder gelardeerd met het nodige aan eten en drinken: alleen al in de week voor Kerst verdwijnt er voor ruim 700 miljoen euro in de kassalade van de supermarkt. En dan volgt nog de vuurwerkverkoop. Het legale circuit was vorig jaar goed voor zo’n 70 miljoen euro.

De oppervlakkige beschouwer komt aan de vraag of er echt niet méér is dan inkopen doen en vrolijkheid nauwelijks meer toe. Natuurlijk, niemand zal de ander de gezelligheid van een familie- of vriendenavond met de nodige aardigheidjes willen ontzeggen. Maar wat te doen met een kerstman, vanuit christelijk oogpunt? Ronduit ernstig is het dat het besef van de werkelijke betekenis van het hoogtepunt van december -Kerst- bij velen totaal weg is. Een Kind in de kribbe, zo ver komen de meesten nog wel. Vrede op aarde is ook iets wat we elkaar mogen toewensen. Maar op de vraag wat de Bijbelse heilsfeiten -naar de diepere gedachten achter Pasen en Pinksteren kunnen velen slechts raden- persoonlijk voor iemand kunnen betekenen, komt lang niet altijd een antwoord. Ook bij christenen kan de hand op dit punt in eigen boezem. Kerst verdraagt zich niet met de kerstman, commercie en cadeaus.

Zelfs vanuit algemeen ethisch gezichtspunt zijn meer ingetogenheid en soberheid bepaald op hun plaats. Want wie heeft oog voor de medemens die geen kerstpakket krijgt? Of voor degenen die niet in staat zijn zich pico bello in nieuwe (feest)kleding te steken? De laatste maand van het jaar blijkt ook nog eens een bron van stress te zijn; in januari volgt immers onvermijdelijk het aanzuiveren van de tekorten op het huishoudbudget?

Geven en krijgen: hoe beleven bekende en minder bekende Nederlanders de cadeaumaand?

Naam: Jeanine Schreurs

Woonplaats: Maastricht

Functie: Hoofdredacteur van het consumindermagazine Genoeg. Doet promotieonderzoek naar ”leven met minder” aan de Universiteit Maastricht.

Eerste gedachte bij december: Gezellig, met andere mensen samen, feestelijk, weer een jaartje ouder.

Viert: Pakjesavond en Kerst.

Op welke manier? Pakjesavond vier ik met man en kinderen. Met surprises. En met Kerst gaan we naar de kerk. Ik ben rooms-katholiek. Kerst is voor ons ook samen zijn met de familie. Dan eten we, iedereen maakt wat. De maaltijd mag feestelijk zijn, is zelfs luxe vergeleken met wat ander mensen in de wereld hebben. We genieten van het goede.”

Welke waarde hecht u aan geven? „Geven is verbindingen maken, banden smeden en in stand houden, zorg voor elkaar, verwennen, lief zijn. Geven is goed.”

Origineelste cadeau ooit gegeven/ontvangen: „Wandelen met Harrie. Harrie is een goede vriend van ons. Hij is advocaat en altijd zeer druk. Zes jaar geleden besloot onze vriendenkring hem een wandeling met picknick cadeau te doen. Sindsdien wil Harrie niets anders meer dan de paden op, de lanen in.”

Waardevolste cadeau ooit gegeven/ontvangen: „De liefde van mijn man. Hoe meer liefde je krijgt, hoe meer je geeft en omgekeerd.”

Maximumbedrag voor een cadeau: „We houden het bij surprises, maximaal 5 euro.”

Stelling: de laatste maand van het jaar is aan de commercie verkocht. „Dat denk ik niet. De meeste mensen prikken uiteindelijk wel door de commercie heen.”

Stelling: het geven en krijgen van cadeaus is het toppunt van welvaart. „Op zich niet. Geven en krijgen gebeurt altijd en overal. De mate waarin is van belang, en dat is in het rijke Westen extreem. Ik zeg dit niet omdat ik een calvinist ben, maar er zitten heel wat voordelen aan wat minder.”

Naam: Cora van Zwieten

Woonplaats: Gouderak

Functie: Moeder van negen kinderen in de leeftijd van 2 tot 16 jaar.

Eerste gedachte bij december: „Kerstfeest. Ik ben leidster op de zondagsschool en mag de vrije vertelling doen. Verder betekent december vakantie, dan zijn we druk met de kinderen.”

Viert: Geen pakjesavond, wel Kerst.

Op welke manier? „Sinterklaas vinden wij geen feest voor een reformatorisch gezin. Veertien dagen geleden was hier de intocht van sinterklaas, wat een verering. Als tegenhanger voor pakjesavond hebben wij een kinderdag in januari bedacht. Dan krijgen de kinderen een cadeau en kopen we bijvoorbeeld een spel voor gemeenschappelijk gebruik. Kerst staat in het teken van de kerkdiensten en van de bijeenkomst met de zondagsschool. Al het uiterlijke gedoe telt niet, de geboorte van de Heere Jezus, Zijn lijden en sterven voor zondaren is het belangrijkst.”

Welke waarde hecht u aan geven? „Van geven word ik blij. Het is een manier om de kinderen te laten zien dat we van hen houden. Geven geeft een band.”

Origineelste cadeau ooit gegeven/ontvangen: „Vorig jaar wonnen we een prijs op de Naar Buitenbeurs: ik mocht met m’n man een paar dagen naar Hotel Veerse Meer. Verschillende mensen boden spontaan aan om op onze kinderen te passen. Fantastisch.”

Waardevolste cadeau ooit gegeven/ontvangen: „De Bijbel is altijd waardevol. Van een kennis kreeg ik ooit het boek ”Toetssteen der ware en valse genade” van Theodorus van der Groe. Daar heb ik later veel aan mogen hebben.”

Maximumbedrag voor een cadeau: „Voor kinderdag ongeveer 7,50 euro. Met een verjaardag geef je meer.”

Stelling: de laatste maand van het jaar is aan de commercie verkocht. „Dat denk ik wel ja, en dat betreur ik. Mensen gaan op in uiterlijke dingen. Natuurlijk vind ik het fijn als m’n kinderen er netjes uitzien op het kerstfeest met de zondagsschool. Maar we blijven daar al snel in steken.”

Stelling: het geven en krijgen van cadeaus is het toppunt van welvaart. „Ik denk hierbij aan een adoptiekindje. Die krijgt eens per jaar een pop of een bal. Als je ziet hoe blij die kinderen daarmee zijn… Bij ons is het wel eens té.”

Naam: Jan Lock

Woonplaats: Giessenburg

Functie: Directeur stichting Woord en Daad.

Eerste gedachte bij december: „Dubbel. Het is de drukste maand van het jaar, anderzijds is het de maand waarin met name de laatste week een diep moment van stilstaan is. Stilstaan en omzien, stilstaan en vooruitzien - en dat allemaal gecentreerd rond de kribbe in Bethlehem. Dat relativeert de drukte en zorgt er ook voor dat je de dingen uit handen kunt geven, omdat het uiteindelijk in Bethlehem gebeurde. En niet te vergeten: kostbare dagen met het gezin, waarin we het met elkaar goed en gezellig hebben.”

Viert: Kerst.

Op welke manier? „Onze kerstviering is sober. We beginnen op eerste kerstdag met een ontbijt dat hetzelfde is als op een zondagmorgen. Een Bijbellezing rond Kerst, de kerkdienst. Daarna een diner, dat overigens ook sober is. Als we als gezin bij elkaar zijn, maken we samen de kerstmaaltijd. We sluiten af met een tweede gedeelte uit het kerstevangelie en in het gebed staan we stil bij de preek en de betekenis van Kerst voor onszelf én deze wereld. Als we er op tijd aan denken, luisteren we naar de kerstoespraak van de koningin. Daarna een tweede kerkdienst en ’s avonds praten we met elkaar, waarin terugzien en vooruitkijken een belangrijke rol spelen. Een viering in kleine kring dus. Ik noem dat bewust, omdat dat rond Kerst en Oud en Nieuw echt belangrijk is. We zijn er dan vooral voor elkaar, omdat het wereldwijde werk, het vele reizen en het er zijn voor de ander ons het hele jaar door al opslokt.”

Welke waarde hecht u aan geven? „We hechten aan de kern van Kerst en het met elkaar zijn.”

Origineelste cadeau ooit gegeven/ontvangen: „Cadeaus spelen bij ons absoluut geen rol rond Kerst.”

Stelling: de laatste maand van het jaar is aan de commercie verkocht. „Daar lijkt het wel op ja, en ik denk dat de kerk daar iets mee kan. Niet door ertegen te preken. Wel door te laten zien dat juist met Kerst de diepste waarde, de zin en het doel van het leven aan de orde komen. Zodat de commercie verbleekt.”

Stelling: het geven en krijgen van cadeaus is het toppunt van welvaart. „Voor mij niet. Dat heeft niets met soberheid te maken, want ik weet dat er mensen zijn voor wie het geven en krijgen van cadeaus oprecht belangrijk is en de mooiste uiting van geven om iemand. Maar bij mij werkt dat gewoon anders.”