Meer dan duizend bladzijden telt -ook- het jongste commentaar in de serie Studiebijbel Oude Testament, een uitgave van het Centrum voor Bijbelonderzoek (CvB) in Veenendaal. De serie staat onder redactie van ds. J. C. Bette (voorzitter), drs. G. van den Brink en prof. dr. M. J. Paul. „Maar het team is groter”, zegt laatstgenoemde. „Ook vanuit de ETF in Leuven werken er inmiddels mensen aan het project mee.”De redactie streeft ernaar jaarlijks een nieuw deel op de markt te brengen. Voor volgend jaar november staat een commentaar op 1 en 2 Kronieken, Ezra, Nehemia en Esther gepland. „De inzet is enorm”, aldus oudtestamenticus prof. Paul, verbonden aan de Christelijke Hogeschool Ede en de ETF. „Er worden heel wat overuren gemaakt. De kwaliteitseisen zijn ook hoog.”

„We zien een stuk geestelijke nood”, zegt zijn mederedactielid G. van den Brink, die -evenals CvB-manager Niels Spelbos- ook aan het gesprek deelneemt. „Er is zo weinig kennis meer. In dat opzicht is de trend tegen ons. In mijn eigen achterban, de evangelische richting, merk ik dat ook. Bijbelkringen zijn praatkringen geworden: veel gevoel, weinig studie. Al zie je hier en daar wel wat veranderen.”

Reformaties
De Studiebijbel Oude Testament (SBOT) richt zich op theologen en geïnteresseerde gemeenteleden. Op de linkerbladzijde is steeds de Hebreeuwse tekst afgedrukt: woord voor woord; daaronder de betekenis, ernaast de tekst in verschillende Bijbelvertalingen. Op de rechterbladzijde wordt een en ander becommentarieerd. Daarbij is er „niet alleen aandacht voor de boodschap van het Woord van God in het verleden, maar ook worden er lijnen getrokken naar onze tijd.”

„Neem het excurs over de reformaties”, zegt Van den Brink, „onder Hizkia en Josia. Wat tóén gebeurde, kan nu nog gebeuren. Ook nu is een reformatie nog mogelijk, en de principes daarvoor zijn gewoon in Gods Woord te vinden.”

Prof. Paul: „Ik denk hier ook aan de geschiedenis van Hizkia en Rabsaké. Rabsaké valt het godsvertrouwen van Hizkia aan: de goden van de andere volken hebben hen niet kunnen helpen; zou uw God u wel kunnen helpen? Trek de lijn dan maar eens door. Ook wij leven in een multiculturele samenleving, en elke godsdienst zou gelijk zijn. Waar ligt dan het onderscheid tussen God en andere goden? Maar bij Hizkia is het dan: Niet zien, toch geloven.”

Nog een voorbeeld: „Ik verdiep me ook in het occultisme. Onder kerkelijke mensen kom ik het steeds meer tegen: syncretisme, vermenging. God dienen en de Baäl, evenals Israël in de tijd van Elia. Zondags de God van het Woord; doordeweeks andere krachten, en zelfs de moedergodin. En dan heeft de geschiedenis van Elia op de Karmel ons veel te zeggen.”

Rode draad
De rode -gouden- draad die de auteurs van de Studiebijbel in de boeken Samuël en Koningen ontwaren, is die van het verbond van God, met Israël, met David. Waarbij er van koning Salomo, de zoon van David, voor het eerst wordt gezegd dat hij „deed wat kwaad was in de ogen des Heeren.” En de gevolgen van zijn „verbondsbreuk” worden snel merkbaar: het rijk scheurt. „We leggen hier heel duidelijk een verband met de wetsteksten in het boek Deuteronomium”, zegt prof. Paul. „Deuteronomium 28 bijvoorbeeld, waarin het gaat over zegen én vloek. Maar we trekken de lijn ook door naar wat de Heere Jezus zegt: „Zie, meer dan Salomo is hier.””

Dat God echter trouw blijft aan Zijn verbond wordt, aldus de hoogleraar, „uiteindelijk toch weer zichtbaar in het leven van Jojachin, de laatste koning van Juda - de laatste vier verzen van 2 Koningen én de laatste vier verzen van Jeremia 52. Het lijkt afgelopen te zijn. Jojachin komt in de gevangenis terecht, en zit daar 37 jaar. Maar dán wordt hem toch gratie verleend, door Evil-Merodach, de koning van Babel; van wie overigens ook kleitabletten gevonden zijn. God gaat door met Zijn werk. En via Jojachin loopt de lijn van het davidische koningshuis naar Zerubbabel, die óók wordt genoemd in het geslachtsregister van de Messias, in Mattheüs 1. Dat is toch een mooie gedachte.”

U ervoer dit als een ontdekking?
„Ik wist dit niet zo, nee. En juist zulke dingen geven je ook een stukje vreugde. Steeds weer worden nieuwe vergezichten geopend.”

Van den Brink: „Gods Woord is een echte goudmijn.”

Wonderen
Waar het gaat om de wonderen zoals die in Samuël en Koningen worden beschreven (de opwekking van doden door Elia en Elisa, de olie van de weduwe, de drijvende bijl): de auteurs van de Studiebijbel aanvaarden deze als waar gebeurd. Bij de drijvende bijl merken zij op dat de tekst „nadrukkelijk” zegt dat het ijzer dreef en daarmee het wonderlijke karakter van het gebeuren benadrukt. „Het sluit dan ook beter aan bij de tekst te denken aan een wonder dat dankzij goddelijk ingrijpen de normale natuurwetten even terzijde stelt.”

In een van de excursen constateert u dat de (verlichtings)veronderstelling dat wonderen niet meer plaatsvinden, in onze postmoderne samenleving steeds meer wordt losgelaten.
Van den Brink: „Het bovennatuurlijke is weer in, en de tijd dat alles wegverklaard moest worden, is voorbij.”

Prof. Paul: „Maar, wat je tegelijkertijd toch ziet, is dat veel theologen, uit de Amsterdamse School bijvoorbeeld, alles puur literair opvatten. De Bijbelverhalen, mooi; maar ook niet meer dan dat. Maar dan blijf je zelf buiten schot, en dat kan nooit. Het gaat er ook om de daden van God in de historie te gedenken, wat in de boeken Samuël en Koningen nadrukkelijk gebeurt. Het gaat daar om geschiedenis met een boodschap.”

„Dat de Studiebijbel uitgaat van de historiciteit van de Bijbel maakt haar uniek”, zegt CvB-manager Spelbos. „Ik had juist nog een mevrouw aan de telefoon, echt in paniek. Altijd was ze ervan uitgegaan dat de Bijbel betrouwbaar was, maar nu had iemand tegen haar gezegd dat dit niet klopte, en dat ook al niet, en dat… Wat ze daar nu mee moest. Dan kun je toch verwijzen naar het vele materiaal, de vele websites, die laten zien dat er vaak ook nog andere verklaringen te geven zijn dan de gangbaar wetenschappelijke. En ook de Studiebijbel probeert daarin een steentje bij te dragen.”

Voor meer info: www.studiebijbel.nl.