Twee recente ervaringen hebben mijn denken over kerk en politiek flink door elkaar geschud. De eerste ervaring was een gesprek dat ik had met een Harderwijkse wethouder, waarin ik hem vroeg wat wij als kerk voor Harderwijk konden betekenen. Hij zuchtte even diep en antwoordde toen: „Er zijn heel veel aanvragen voor een gesprek vanuit allerlei clubs en verenigingen die hun zaak onder onze aandacht willen brengen, er komen hier talloze brieven en mails binnen van de meest uiteenlopende belangengroepen, maar van de kerk horen of zien we zelden iets. Ze is niet bij openbare vergaderingen, ze is niet op recepties, ze reageert niet op besluiten en doet niet mee met de discussies die we met elkaar voeren. Het zou al zo goed zijn als de kerk actief meedacht en meedeed met wat er zich in onze stad afspeelt.”

De tweede ervaring was de ontmoeting die ik een aantal weken geleden had met de vice-fractievoorzitter van de ChristenUnie, Leen van Dijke. We hadden contact met elkaar gekregen omdat hij zich had opgegeven als deelnemer van de preekbeweging Passie voor Preken. Dat had mijn nieuwsgierigheid gewekt: wat moet een politicus in een preekbeweging? Toen we daar tijdens een lange lunch op een zaterdagmiddag over spraken, vroeg hij me: „Hoe komt het dat wij als christenpolitici in Den Haag al onze besprekingen over maatschappelijke onderwerpen beginnen met het lezen van een bijbelgedeelte dat daarmee verband houdt, terwijl ik vanaf de preekstoel zelden iets hoor over maatschappelijk relevante thema’s?”

Heel het volk
Twee gesprekken die veel zeggen over hoe de kerk zich verhoudt tot de politiek. Als we straks met elkaar in gesprek gaan over normen en waarden, is het goed dat we als kerk beseffen hoe onze relatie met de politiek is. En los van allerlei mooie woorden en prachtige stukken blijkt dan dat de kerk zich niet wezenlijk met de politiek bemoeit en zwijgt in de discussies die daar plaatsvinden. Sterker nog, de kerk mengt zich niet alleen zelden in het maatschappelijk debat, ze houdt die actualiteit ook buiten haar eigen muren. Vooral de preken in reformatorische en evangelische kring gaan nauwelijks in op wat er concreet in de samenleving of in de politieke discussie speelt, eerlijk gezegd ook mijn eigen preken niet.

Niet dat het politieke debat de inhoud van de preek moet bepalen, maar wel dat we de Schrift naast het dagelijks leven moeten leggen. Waar in de verkondiging alle accent ligt op het persoonlijk heil, op gemeente-zijn en op de eeuwige toekomst, spreken we slechts het halve Woord. Want het gaat God niet alleen om die ene zondaar die tot bekering komt, het gaat Hem ook om heel het volk. Het gaat God ook om uw buren en om de maatschappelijke structuren. Kortom, het gaat God om Zijn Koninkrijk en dat omvat kerk en maatschappij. Waar de liefde tot God niet uitgewerkt wordt in liefde tot de naaste, krijgt het algauw egocentrische trekken. De oproep aan de kerk is dan ook: laat zien en horen dat het geloof in God en de verkondiging van het Evangelie alles te zeggen hebben over waar onze maatschappij zich mee bezighoudt. Relevante prediking is dus zowel heilsverkondiging als maatschappelijk betrokken prediking!

Verlegenheid
Dat preken van de kerk mag zich echter niet beperken tot binnen de kerkmuren. Door de secularisatie is de kerk kennelijk zo geschrokken, dat ze nu nauwelijks nog hardop iets in de samenleving durft te zeggen. Terwijl die samenleving en de politiek daar wel om vragen, getuige mijn ervaringen. Vanwaar die verlegenheid van de kerk?

De godsdienstsocioloog Gerard Dekker concludeert in zijn boek ”Opdat de wereld verandert” dat het zwijgen van de kerk in het maatschappelijk debat veroorzaakt wordt door de onderlinge verdeeldheid. Een conclusie die ik van harte onderschrijf. Er is ons als Passie voor Preken gevraagd om samen met de ChristenUnie het gesprek tussen kabinet en kerk over normen en waarden te organiseren. Ons grootste probleem daarbij is: wie nodigen we vanuit de kerken uit om met de regering om de tafel te gaan zitten? Zoveel hoofden, zoveel zinnen. De onderlinge verdeeldheid werkt verlammend voor het spreken van de kerk in de samenleving. Het doet je soms verlangen naar een protestantse bisschop, iemand die namens alle gelovigen spreekt. Juist de komende maanden, nu we de kans krijgen om echt met de overheid om de tafel te gaan zitten en te praten over wat hen en ons zo na aan het hart ligt, moet blijken of de kerken bereid zijn om de eigen thema’s even aan de kant te zetten en zich echt gezamenlijk te concentreren op een bijbels spreken over wat nu breed in de Nederlandse samenleving speelt.

Rijkdom
Dat laatste vind ik cruciaal voor de houding van de kerk. Als kerk die in gesprek gaat met de overheid past ons een dienende houding, zoals Jezus ons die ook geleerd heeft. We gaan niet praten met politici om hen de waarheid te vertellen, ongeacht waar zij zelf mee zitten. Dat lijkt misschien profetisch en klinkt stoer, maar het is niet de weg die we in de Schrift lezen. Ook profetisch spreken gaat in op een concrete nood of vraag. Een kerk die wil en mag spreken, begint met luisteren. We luisteren naar wat het kabinet bezighoudt, hoe het omgaat met zijn zorg over normen en waarden. We zoeken naar wat we daarin met elkaar delen om vervolgens te vertellen hoe wij daar vanuit het Woord mee omgaan, welke weg God hierin wijst. Zo neem je elkaar bij de hand, zo zal er naar je geluisterd worden.

Als kerk moeten we namelijk goed beseffen dat we pas een goede gesprekspartner voor de overheid zijn als we daar niet gaan zitten omdat we nu eenmaal de kerk zijn, want dat zegt veel politici niets meer. We zijn de moeite waard om naar te luisteren, niet omdat we de kerk vertegenwoordigen, maar omdat we vanuit de Bijbel dingen inbrengen in de discussie waarvan men aanvoelt dat ze relevant zijn. We zitten daar straks in het oude gebouw van de Tweede Kamer in het besef dat Gods geboden gegeven zijn opdat het de mens welgaat. We spreken Gods woorden na, maar dat zijn dan wel de woorden van de Schepper van ieder mens, woorden van je Maker, en ergens voelen veel mensen aan dat wat dan gezegd wordt hout snijdt.

De kerk mag spreken, we mogen om de tafel met leden van het kabinet en andere politici om te praten over normen en waarden. We zijn niet meer dan een van de vele stemmen in het maatschappelijk debat, maar als we daarbij Gods stem tot klinken mogen brengen, zal Den Haag luisteren en verrast zijn over de relevantie en de rijkdom van de woorden van God.

De auteur is hervormd predikant in Harderwijk en voorzitter van het interkerkelijke platform Passie voor Preken.