In memoriam H. Vredeling (1924-2007)
RIJSWIJK (ANP) - De deze week overleden oud-bewindsman Henk Vredeling werd in 1973 tegen wil en dank minister van Defensie in het kabinet-Den Uyl. Hij was de eerste socialist ooit op deze post. Zijn volgende functie als Europees Commissaris voor Sociale Zaken (1977-1981) werd voor hem een teleurstelling. ”Een gefrustreerd konijn”, die door zijn ongezouten uitspraken menigeen tegen zich in het harnas joeg.
Henk Vredeling, op 20 november 1924 als zoon van een gereformeerde timmerman in Amersfoort geboren, werd na zijn studie aan de Landbouwhogeschool van Wageningen actief in ”de rode familie”. Eerst als adviseur van de socialistische Landbouwbond, vervolgens als PvdA-afgevaardigde in de Tweede Kamer en het Europees Parlement, waarvan hij een van de meest gedreven leden was.Als landbouwspecialist van de fractie was hij dan ook stomverbaasd dat hij Defensie in de schoot geworpen kreeg. Vredeling was naar eigen zeggen allergisch voor uniformen en kon geen luitenant van een generaal onderscheiden. Hij kreeg een lastige taak. De nieuwe minister moest bezuinigingen in de strijdkrachten doorvoeren, en lag overhoop met generaals en de soldatenbond VVDM.
Bovendien kreeg hij te maken met de Lockheedaffaire rond prins Bernhard in 1976. Vredeling besloot toen de prins te ontheffen van zijn militaire functies, ondanks verzet in militaire kringen.
Maar ook binnen zijn eigen partij moest hij weerstanden overwinnen. Tegen de radicalen van Nieuw Links in, die zelfs voor vertrek uit de NAVO pleitten, was Vredeling voor een sterke westerse defensie tegen de Sowjet-Unie. Op de kritiek van partijleden op de Defensie-uitgaven antwoordde hij kortaf: „Congressen kopen geen straaljagers.”
De aankoop van nieuw materiaal voor de strijdkrachten, met name het F-16 gevechtsvliegtuig, zag hij als zijn grootste succes - ook al moest zijn hoogste ambtenaar hem in de kroegen van Amsterdam en Leiden opsporen op het moment dat de minister het ”contract van de eeuw” moest ondertekenen. Ondanks alles werd hij bij zijn vertrek in 1977 gewaardeerd als een van de beste defensieministers ooit.
Vredeling koos vervolgens voor zijn oude liefde, Europa. Niet als commissaris voor Landbouw, zoals hij had gehoopt, maar voor Sociale Zaken. Zijn verblijf bij de Commissie werd een teleurstelling. Ondanks alle inspanningen slaagde Vredeling er niet in een gezamenlijk Europese sociaal beleid vorm te geven.
De commissaris kon niet aarden in de Belgische hoofdstad en had moeite met de werkwijze van de Brusselse Eurocratie. Vredelings handel en wandel was aanleiding voor Kamervragen toen hij in 1979 vernielingen aanrichtte in een hotel in Straatsburg. De commissaris kreeg na gebruik van drank ruzie met een CDA-Europarlementariër en smeet een asbak naar zijn hoofd, die een spiegel achter de bar trof. Schade: 25.000 gulden.
Vredeling liet zich gelden als een eigenzinnig man die zijn eigen weg ging. Nog lang na zijn vertrek uit de actieve politiek baarde hij opzien door zijn ongezouten uitspraken.
Vredeling is getekend door de Tweede Wereldoorlog, toen hij in het verzet zat. Zijn oorlogservaring speelde mee toen hij tijdens de Jom Kipoeroorlog van oktober 1973 tussen Israël en zijn Arabische buurlanden op eigen houtje besloot wapens en munitie aan de Israëliërs te leveren, zonder de regering daarin te kennen. „Ik had de joden een keer zien afdrijven, toen kon ik het niet voorkomen. Ik dacht: dat zal me geen tweede keer overkomen.”