Dat zei de Schotse theoloog Andrew T. B. McGowan woensdag tijdens de Europese conferentie van de World Reformed Fellowship in Doorn. In de bespreking van zijn lezing onderstreepte de hoogleraar dat christenen behoren mee te doen aan het sluiten van onvermijdbare compromissen. Maar de vraag wanneer het in praktische situaties niet meer aanvaardbaar is toe te stemmen in het sluiten van een compromis, bleek in de discussie niet simpel te beantwoorden.Fundamentalisten
McGowan voerde Bijbelse, theologische, morele en spirituele argumenten aan om te onderstrepen dat christelijke filosofie van belang is voor het publieke domein. Hij keerde zich tegen wederdopers en eigentijdse fundamentalisten, maar ook tegen sommigen uit de gereformeerde traditie. „Christenen moeten zich niet alleen bezighouden met de cultuur van de kerk, maar ook met die van de wereld.” De hoogleraar beriep zich op Zwingli, Calvijn, Knox, maar ook op Kuyper en Bavinck.

Hij hekelde het feit dat iedereen in de actuele pluralistische cultuur van alles over religie mag zeggen, terwijl iemand in zijn werkkring moet zwijgen over Jezus als de enige Weg tot behoud. Maar de hoogleraar typeerde tevens het gebrek aan eenheid in de kerk als verhindering om met gezag te spreken in de maatschappij. „Ik ken presbyterianen in mijn land die zelfs niet meer met andere presbyterianen willen praten.”

McGowan verwees onder andere naar de roeping van Abram. God beloofde Abram tot een groot volk te maken. In hem zouden alle geslachten des aardrijks -”nations”- gezegend worden. De Schot beklemtoonde dat het woord ”nations” meer inhoudt dan een verzameling individuen. Gods belofte heeft niet slechts een individuele betekenis.

Verenigd Europa
Prof. dr. R. Kuiper ging in zijn bijdrage in op de sociale situatie in het verenigd Europa. In tal van landen is sprake van drugsgebruik, echtscheiding, huiselijk geweld en dergelijke. Burgers leven in een maatschappij vol risico. Velen zijn al bang als er in een ander land sprake is van ziekte onder het vee. Menigeen vertrouwt de wereld niet. Dat zou in sommige gebieden kunnen leiden tot het zoeken van een nieuwe veiligheid door terug te gaan naar het oude nationalisme.

In de bespreking van Kuipers lezing kwam de vraag naar voren of een terugkeer naar nationale staten geen alternatief zou kunnen zijn voor het verenigd Europa. Kuiper wees er echter op dat ook de Reformatie een Europese beweging was. Op de vraag of secularisatie niet een net zo groot probleem is als de door hem ter sprake gebrachte globalisering, benadrukte de filosoof de roeping om juist in zo’n situatie christen te zijn.

Als ieder individu z’n eigen weg zoekt, aldus Kuiper, blijft er een lege wildernis over. Dat leidt tot verdere destructie van het sociale leven. Hij bepleitte het in discussie brengen en promoten van christelijke zedelijke waarden, bijvoorbeeld in het gezin, om op die manier de voorwaarden te creëren voor een meer sociale samenleving.

Godsdienstvrijheid
De oorspronkelijk uit Schotland afkomstige Lord Mackay gaf in zijn lezing inzicht in de diversiteit aan grondwetten in Europa. In enkele situaties is er sprake van staatsgodsdienst. Ook als de vrijheid van godsdienst formeel is geformuleerd, zijn er soms beperkende artikelen. Zo mag de godsdienstvrijheid in het Verenigd Koninkrijk niet de rechten en vrijheden van medeburgers beperken.

Met het oog op het verenigd Europa beklemtoonde de presbyteriaan dat het koninkrijk van Christus onderscheiden is van de staat. Christus is het Hoofd van de kerk. De staat heeft de plicht de kerk te steunen, maar mag geen invloed uitoefenen op de kerk. De onderdanen hebben de taak te bidden voor de overheid.

Lord Mackay ging kort in op de Reformatie in Schotland en op de Schotse en Engelse kerkgeschiedenis.