Zomaar een scène uit een populair kinderboek. Een scène die bij sommige bezorgde ouders meteen de vraag doet rijzen: Kan ik zo’n boek wel voorlezen voor het slapengaan? Spoken die zwarte gestalten straks nog door de dromen van mijn dochtertje? Hoe gevaarlijk zijn zulke duistere beelden eigenlijk?Dat zijn vragen die -begrijpelijk- vooral bij christelijke ouders leven. Soms zie je hen tijdens deze Kinderboekenweek aarzelend bij de schappen van de algemene boekhandel staan: Welke van al die tentoongestelde titels kun je met een gerust hart aanschaffen? Hoe spannend zal het verhaal zijn, hoe donker en gewelddadig zal het worden?

Die terughoudendheid is ook wel terecht. Kinderboeken kunnen een enorme invloed hebben, en het is niet onverschillig met welke beelden een kinderhoofd langzamerhand gevuld raakt. De nodige huiver tegenover duistere schurken, weerwolven en andere griezels lijkt me op z’n plaats.

Toch is er ook een andere kant. Die ontdek je als je naar de christelijke boekhandel gaat. Daar geen horrorverhalen, geen afgrijselijke wezens, geen duistere toestanden - zeker niet voor kleine kinderen. Maar soms denk je: Is het allemaal niet een tikkeltje sáái? Zijn christelijke schrijvers en christelijke ouders niet al te bezorgd, al te fantasieloos?

Ik wil niet generaliseren, er zijn natuurlijk in de christelijke boekhandel uitstekend geschreven, spannende kinderboeken te vinden. Toch is de kans groot dat je een boekje treft waarin de zinnen zich aaneenrijgen zonder werkelijke hoogte- en dieptepunten, zonder echte spanning. Geen gruwelijkheden, geen duizelingwekkende angsten, maar dagelijkse gebeurtenisjes en gesprekjes en af en toe een klein misstapje dat snel weer goedgemaakt wordt. Of wél volop spanning, maar dan zonder al te heftige emoties bij de lezer los te maken. Kennelijk is dat wat veel christelijke ouders willen voor hun kinderen van vijf, zes, zeven jaar.

Dat heeft natuurlijk iets te maken met bepaalde opvoedingsidealen. De ene opvoeder zal zeggen: Verhalen die veel angst opleveren, zijn per definitie niet goed, en dus moeten kleine kinderen beschermd worden tegen die angsten. Maar de andere opvoeder vindt juist dat kinderen het beste via fantasie en verbeelding hun angsten onder ogen leren zien. Veel emotioneel heftige boeken lezen dus - geen betere manier om later in werkelijkheid de boze buitenwereld aan te kunnen: je bent in een veilige omgeving vertrouwd geraakt met angst.

Ik moet bekennen dat dat laatste standpunt me wel aanspreekt. Maar dan blijft er toch een groot probleem: Hoe ver ga je in de confrontatie met al die angsten? Hoe duister kan een verhaal zijn? Er is immers wel degelijk een grens, en er zijn wel degelijk kinderboeken die al te schokkend, ondermijnend of zelfs occult zijn. Denk aan sommige boeken van Paul van Loon, Philip Pullman en Darren Shan.

Misschien heeft meesterverteller W. G. van de Hulst ook hier wel het juiste evenwicht gevonden. Bij hem gloorde er altijd hoop aan de horizon, ook al kende hij als geen ander de wet van het spannende kinderboek: het gaat altijd eerst door allerlei ontsporingen en bedreigingen en diepten heen, voordat de hoofdpersonen de oplossing vinden of gered worden. Dan hoeven het ook helemaal geen grote gruwelen te zijn, als ze maar wél grote emoties oproepen. Neem de zwarte, spookachtige figuren met hun glinsterogen, bewegingloos, dreigend. Nee, geen fragment uit de Harry Potterserie, maar uit Van de Hulsts meesterwerkje ”In de Soete Suikerbol”.

Enny de Bruijn

Reageren aan scribent?

Beeldenstorm@refdag.nl.