Dat blijkt uit onderzoek van neurobioloog Martin Lankheet, werkzaam bij de Universiteit Utrecht, waarvan de resultaten donderdag worden gepubliceerd in het blad Nature. Dankzij nieuwe meettechnieken is hij erin geslaagd om de verwerking van lichtsignalen door het hele netvlies te volgen.Lankheet ontdekte in samenwerking met Felice Dunn en Fred Rieke, werkzaam aan de University of Washington in Seattle (VS), dat de gevoeligheid voor licht in het netvlies op twee niveaus wordt geregeld. Wanneer er weinig licht is, hebben de cellen in het netvlies die het licht opvangen (fotoreceptoren) een maximale gevoeligheid. Als er meer licht op het netvlies valt, verminderen de fotoreceptoren hun gevoeligheid.

De gevoeligheid van ons visueel systeem bij uiteenlopende lichtomstandigheden is volgens Lankheet indrukwekkend. Een zonverlicht strand is ongeveer 1 biljoen keer (miljoen keer miljoen) helderder dan hetzelfde strand bij halve maan. Zelfs in een enkele oogopslag verschillen lichtintensiteiten met een factor 10.000. Fotocamera’s hebben grote problemen met dergelijke variaties in lichtintensiteit, maar het menselijk oog werkt ook bij het overbruggen van dergelijke verschillen optimaal.

De variatie in lichtgevoeligheid van de fotoreceptoren wordt op een hoger niveau aangestuurd vanuit achterliggende cellen waar de fotoreceptorsignalen samenkomen. Deze zogeheten bipolaire en ganglioncellen kennen zelf geen variatie in gevoeligheid.

Het onderzoek van Lankheet maakt duidelijk hoe het bovenstaande mechanisme voor het optimaliseren van de gevoeligheid geregeld wordt. Niet alleen de sterkte van de lichtsignalen op het netvlies speelt een rol, maar vooral ook de ruis in de signalen. De signaal-ruisverhouding wordt gebruikt om te bepalen wat wel en wat geen betrouwbare lichtveranderingen zijn. Deze slimme tweetrapsregeling zorgt ervoor dat het oog zich optimaal kan aanpassen aan alle lichtomstandigheden.