Als ik eindelijk een plekje gevonden heb op een harde houten stoel aan een ongemakkelijk hoge houten tafel, dringt het besef pas goed door: hier, in deze zelfde ruimte, hebben ooit John en Charles Wesley, John Donne, Graham Greene, C. S. Lewis en J. R. R. Tolkien gebogen gezeten over een boek. Links zie ik, door het raam, de beroemde „dromende torenspitsen” van Oxford. Vlak voor me staat een boekenkast met folianten van kerkvaders, streng verboden aan te raken. Boven mijn hoofd is honderden malen het motto van de universiteit op het plafond geschilderd: Dominus illuminatio meo - het begin van Psalm 27. En voor me ligt het lang gezochte zeventiende-eeuwse boek van Revius, met ingewikkelde theologische disputaties in het Latijn.De Bodleian Library is voor mij de ultieme ervaring van ’hoge’ cultuur. Je moet er moeite voor doen, je moet je in een totaal andere wereld begeven, je moet je verdiepen in de lange en rijke traditie waarin je staat. Westerse beschaving in de beste betekenis van het woord, een beschaving die je leven mooier maakt, die je zelfs tot een beter mens maakt - zeggen de conservatieve denkers uit heden en verleden.

Ik moet bekennen dat die gedachte me aanspreekt. Een leven zonder lezen kan ik me niet voorstellen, een leven zonder geschiedenis al evenmin. Zo’n zeventiende-eeuws boek -in geen jaren, misschien zelfs in geen eeuwen aangeraakt, geschreven door een hand die lang tot stof is vergaan- vormt een toegangspoort naar het verleden. Elk boek kan de deur zijn naar een ontmoeting, een ontmoeting die jou als lezer verandert en wijzer maakt.

Maar als ik eerlijk ben… Misschien geniet ik vooral van de Bodleian Library en alles wat daarbij hoort omdat zoiets voor veel mensen onbereikbaar is, omdat het exclusief is. En dat opent natuurlijk de deur naar superioriteitsgevoelens en grootheidswanen. Bepaald geen christelijke manier van denken.

Zo bekeken is het voor mij misschien wel gevaarlijker om Revius’ theologische geschriften in de Bodleian Library te bestuderen dan om een eigentijdse roman van, bijvoorbeeld, Arnon Grunberg te lezen. Bij Grunberg krijg ik in ieder geval niet de kans om zelfgenoegzaam te worden, of onder de indruk te raken van mijn hoogculturele ik. Hij confronteert, hij stelt vragen: Hoe zit het met jouw drijfveren en gevoelens, wat ligt er op de bodem van jouw hart?

Natuurlijk, Revius is stichtelijk en gereformeerd, terwijl Grunberg cynisch is, en deprimerend, en onchristelijk. Daarom zal een boek van Revius de meeste lezers positiever beïnvloeden dan een boek van Grunberg. Maar goede boeken kunnen soms slechte emoties oproepen, zoals slechte boeken soms goede emoties kunnen oproepen. Het grootste gevaar zit immers niet in het boek, het grootste gevaar zit in de lezer. Boeken maken je hoogstens bewust van wat je zelf, in het diepst van je gedachten, al vond.

Zelfkennis is dus wat een lezer het meest van alles nodig heeft: wat zijn mijn diepste verlangens, hoe zit het met mijn valkuilen, waar liggen voor mij de grootste risico’s? Lees ik wel of lees ik niet? Toch is er tegelijkertijd geen betere manier om die zelfkennis te stimuleren dan, merkwaardig genoeg, de leeservaring zelf.

Lezen gevaarlijk? Absoluut. Maar één ding is nog gevaarlijker: helemaal niet lezen.

Reageren aan scribent? opinie@refdag.nl.

Deze rubriek, verzorgd door de cultuurredactie, zal vanaf vandaag wekelijks verschijnen.