Het boek gaat onder andere over de maatschappelijke en de psychologische context van het pastoraat, over pastorale modellen en methoden, over de theologie van het pastoraat, de pastorale praktijk en de inhoud van het pastoraat. Bij dat laatste komen levensloop, verlies, woede en geweld, schuld en schaamte, angst en verlangen aan de orde.De auteurs proberen wetenschappelijk objectief te beschrijven wat er in de keuken van het pastoraat klaargemaakt kan worden. In die zin hebben ze geen visie. Alles komt aan bod, niets wordt afgeschreven. Tegelijkertijd tonen ze juist veel visie en dat niet alleen bij het omgaan met de inhoudelijke thema’s, zoals schuld en schaamte.

De titel maakt duidelijk welk pastoraal model de auteurs voorstaan. Ze onderscheiden vier modellen: de pastor als getuige (kerugmatisch pastoraat), de pastor als helper (therapeutisch pastoraat), de pastor als metgezel (presentiepastoraat), de pastor als tolk en gids (hermeneutisch pastoraat). Ze kiezen, in navolging van Heitink, voor het laatste.

Naslagwerk
In het pastoraat gaat het erom dat het verhaal van de mensen en het Verhaal van God met elkaar in verbinding gebracht worden. Het gaat in een pastoraal gesprek niet alleen om wat God te vertellen heeft. Het gaat niet alleen om wat de mens vertelt. Het gaat om beide. Deze visie wordt narratief genoemd; ”narratio” is het Latijnse woord voor verhaal. Het Verhaal van God is overigens volgens de auteurs een beweeglijk verhaal en geen objectief uitgangspunt voor het pastoraat. Gods Woord heeft gezag, maar is zelf niet meer dan een bundel verhalen waarin God telkens op een nieuwe manier herkend wordt.

Het is een interessant boek dat ook ervaren pastors tot denken aanzet. Ik heb het met genoegen gelezen en zal het meer dan eens ter hand nemen als naslagwerk. Maar het is soms een taai boek, erg uitgebreid. Vooral de nogal filosofische stukken over het narratieve pastoraat vermoeiden me. De grote belezenheid van de auteurs blijkt uit de vele bronverwijzingen. Dat is mij allemaal net iets te veel van het goede. Het is ook een geleerd boek. Van zinnen zoals „De theologie die nodig is voor de pastor is vooral abductief van aard. Deductieve, reductieve en inductieve bewegingen spelen daarin een rol als deconstructie en reconstructie van bestaande antwoorden en toepassingen” (blz. 218) krijg ik echter een minderwaardigheidsgevoel.

Er zit aardig wat theologie in het boek. Toch blijven de schrijvers op afstand. Een op Jezus Christus georiënteerde bevlogenheid ontbreekt. Die vind ik wel in een ook wetenschappelijk verantwoorde studie, ”De pastor als reisgenoot” (2004), van een collega van deze auteurs, dr. H. C. van der Meulen. Dit boek wordt echter nergens aangehaald.

Verder mis ik het thema van de pastorale gemeente in het boek van Ganzevoort en Visser. Dat mag in een basisboek niet ontbreken. Principieel niet: pastoraat kan niet zonder de context van de gemeente gezien worden. En praktisch niet: wie zich oriënteert op pastoraat moet bijvoorbeeld ook nadenken over pastoraal beleid en het toerusten van vrijwilligers in de gemeente.

Theoretisch
De auteurs hebben er blijkbaar voor gekozen om de pastorale werkterreinen (gemeente, instelling) buiten beschouwing te laten, in tegenstelling tot wat Heitink doet in zijn boeken. Ze hebben getracht er een helder studieboek van te maken, met casussen, opdrachten en samenvattingen.

Toch is het nog steeds een moeilijk boek, zeker voor hbo-studenten. Universitaire studenten zullen er wel uitkomen. Dan hoop ik wel dat dit niet het enige boek is dat ze moeten lezen voor pastoraat (zoals ik vroeger slechts één boek van Heitink moest lezen voor dr. Visser!). De helft van de waarde van dit boek zal hun ontgaan, omdat ze de praktijk van het pastoraat niet kennen. Alleen het bestuderen van dit boek is veel te theoretisch om toereikend te zijn voor de voorbereiding op het werk als pastor.

N.a.v. ”Zorg voor het verhaal. Achtergrond, methode en inhoud van pastorale begeleiding”, door Ruard Ganzevoort en Jan Visser; uitg. Meinema, Zoetermeer, 2007; ISBN 978 90 211 4154 1; 430 blz.; € 37,50.