Dat zei premier Balkenende woensdag tijdens de officiële herdenking van 11 september 2001 van de Amerikaanse ambassade in Den Haag. „Veiligheid krijgen we niet cadeau”, zo hield hij de vele genodigden in de centrale hal van het Haagse stadhuis voor. „Zij kost bloed, zweet en tranen.”

Een democratische rechtstaat kan volgens Balkenende niet tolereren dat aan de fundamenten van de democratie wordt geknaagd. „Wie het fundament schaadt, schaadt het hele gebouw.” De premier citeerde de bekende dichter Lucebert: „Alles van waarde is weerloos.” Juist daarom moeten democratische regeringen zo op hun hoede zijn, voegde hij eraan toe. Hij vergeleek de solidariteit die het Nederlandse volk voelt met het Amerikaanse volk na de aanslagen van 11 september met de verbondenheid als gevolg van de strijd die de Amerikanen hebben geleverd om Nederland in de Tweede Wereldoorlog zijn vrijheid terug te geven.

De Amerikaanse ambassadeur in Nederland, Clifford M. Sobel, zei dat „we in Nederland gelukkig zijn in een vreedzaam land te leven. Het is moeilijk te geloven dat het geweld van 11 september ooit hier zou kunnen gebeuren. Maar na die tragische gebeurtenissen en de shock van 6 mei hebben we geleerd dat er geen plaats is die niet kwetsbaar is voor geweld en terrorisme.”

Na afloop bekeken Balkenende, Sobel en burgemeester Deetman van Den Haag de foto-expositie ”Beelden van Ground Zero” in de hal van het stadhuis.

Eerder woensdagmiddag was premier Balkenende in de Tweede Kamer om ook daar de terroristische aanslagen van een jaar geleden te herdenken. In zijn rede tot de parlementariërs zei hij dat er „geen grote woorden passen bij zo’n groot verdriet.” Hij sprak zijn diepe respect en medeleven uit voor de nabestaanden van de duizenden slachtoffers. De premier kondigde verder aan dat er blijvend moet worden gestreden tegen „krachten die misbruik maken” van de eerbied voor het leven en respect voor de ander.

Volgens de premier hebben de gebeurtenissen van een jaar geleden duidelijk gemaakt hoe kwetsbaar en broos een mensenleven is. „Veiligheid moet dan ook een kernthema zijn”, zei Balkenende. Hij gaf aan dat ook het „klein geweld” in Nederland moet stoppen.

Ook kamervoorzitter Weisglas sprak tijdens de korte herdenkingsplechtigheid in het parlement. Hij herinnerde eraan hoe een jaar geleden plotseling het vragenuur in de Tweede Kamer moest worden onderbroken voor de gebeurtenissen in Amerika. Weisglas verklaarde dat het Nederlandse parlement nog steeds solidair is met het Amerikaanse volk.

In het WTC in Amsterdam herdachten woensdagmiddag enkele tientallen mensen 11 september 2001. Via de tv-zender CNN volgden ze de herdenkingsmanifestaties in Amerika.

In een toespraak zei de Amsterdamse burgemeester Cohen dat de „barbaarse aanslagen een aanslag waren op de beschaving en miljoenen mensen hebben geschokt.” De weken na 11 september overheersten „ongeloof, angst en bangheid”, aldus de Amsterdamse burgemeester.

Hij stelde dat het leven na 11 september er „niet leuker” op is geworden. „In een stad als Amsterdam waren anti-Amerikaanse, antisemitische en ook anti-islamitische tendensen te bespeuren. De tegenstellingen zijn verscherpt. De wollen deken over de discussie is weg, juist ook na de kamerverkiezingen van dit jaar.”

Cohen ziet het als „een uitdaging” om ondanks de verschillen „de stad bij elkaar te houden.” „Wij willen een multiculturele, tolerante stad zijn. We moeten elkaar beter willen leren begrijpen. Dialoog en respect moeten centraal staan.”

De Amsterdamse burgemeester, die woensdag terugkeerde van een handelsreis naar Amerika, noemde als voorbeeld de Amerikaanse stad Houston in de staat Texas. „Die stad kent een regenboog aan culturen. 80 procent wan de inwoners is niet van Texaanse afkomst. Toch is het een dynamische stad, die iets uitstraalt van de spirit van het vrije Westen.”

Cohen kreeg na afloop van de herdenking een miniatuur van de Twin Towers uitgereikt. De manifestatie in het Amsterdamse WTC was georganiseerd door de American Business Club.

De Amsterdamse burgemeester bracht vorig jaar, een maand na de aanslagen, ook een bezoek aan de American Business Club. „Er heerste toen een sfeer van onzekerheid, angst. We waren bang dat de gebeurtenissen hun weerslag zouden hebben in Amsterdam, spanning in ons leven zouden brengen.”

Angst om woensdag vanuit Amerika terug te vliegen had de burgemeester niet. „Er is geen veiliger dag denkbaar. Ik ben nog nooit zo goed gecheckt voordat ik in mocht stappen. Zelfs de magneetstrip op het pasje van het hotel, dat ik nog in mijn zakken had, ging af.”

Ook in het stiltecentrum van Pax Christi op het winkelcentrum Hoog Catharijne in Utrecht stonden enkele tientallen mensen woensdag even stil bij de terroristische aanslagen in de VS vorig jaar. Voor het stiltecentrum stond de hele dag een bord met daarop een uitnodiging aan voorbijgangers om in de kapel een moment te nemen voor gebed of meditatie. Ook konden ze een kaarsje aansteken en hun gevoelens opschrijven in een ”gebedenschrift”.

Ruim vijftig mensen meer dan normaal stapten het centrum binnen om de slachtoffers van de ramp te herdenken. Na afloop van de middagpauzedienst ontstond een kringgesprek over 11 september, maar ook over de dreigende oorlog tegen Irak, aldus de zegsman.

Ook bij het stiltecentrum van het luchthavenpastoraat van Schiphol baden mensen van verschillende religies. Ze konden eveneens een boodschap in een gastenboek kwijt.