De Neighborhood Church of Greenwich Village, een van de oude wijken in Manhattan, is al om 7.00 uur open voor publiek. Vijf mensen zitten in gebed bij elkaar. Laat God geen algemene formule zijn zoals we die zo vaak gedachteloos gebruiken, maar een persoon, een kracht, waar we terechtkunnen, bidt een voorganger.

Een uur later is New York ontwaakt. Het is de dag van de herinnering, de eerste verjaardag van September 11th, al klinkt dat vreemd. Kranten hebben speciale bijlagen uitgebracht, met titels als ”A Nation Remembers” en ”One Year Later”. De New York Times heeft een bijlage waarin zelfs foto’s van alle 2801 slachtoffers van de aanslagen op het WTC opgenomen zijn. Ouderen, jongeren, huisvaders, alleenstaanden. Elke foto verbeeldt een leven.

Op Ground Zero, de plek waar ooit de hoogste gebouwen in New York torenden, wordt een bijeenkomst gehouden met nabestaanden van de omgekomenen. Familieleden dragen foto’s van hun dierbaren en leggen rozen neer in een cirkel als blijk van herinnering. Velen omhelzen elkaar en kunnen hun tranen niet verbergen. Als een eindeloze litanie worden alle namen voorgelezen door paren, die elkaar voortdurend afwisselen. Treurmuziek van klassieke componisten klinkt op de achtergrond. Ground Zero is nu een bouwplaats geworden, wat te zien is aan het stof dat opwaait door de harde wind.

In de First Presbyterian Church, een van de oudste presbyteriaanse kerken in Manhattan, wordt een bezinningsbijeenkomst door de kerken gehouden. ”Herinnering aan de 11e september. Wat heeft deze waarheid ons te zeggen?” De bijeenkomst is georganiseerd door Auburn Theological Seminary en de Pew Forum on Religion and Public Life. De kerk is nagenoeg helemaal vol. Een protestant, een moslim, een Jood en enkele niet-gelovigen geven hun commentaar. De tendens van de bijdragen is, zoals in veel kerken, het onderstrepen van waarden als tolerantie, solidariteit, vrijheid en liefde.

Dr. James A. Forbes, predikant van de Riverside Church, zegt dat Amerikanen direct na de ramp tot God hebben leren bidden, maar daarbij God zien als een vage naam die „we bij de vlag aanroepen. Amerikanen zijn geneigd maar door te gaan, vol zelfvertrouwen, maar nu hebben we de gelegenheid ons af te vragen waarom de anderen ons zo haten. Heeft dat niet te maken met onze trots en hoogmoed?”

Rabbijn Burton J. Visotzky vergelijkt de aanval op de Twin Towers met de aanslagen in Israël. Op de elfde september stierven er in één klap meer mensen dan de afgelopen zeven jaar bij terreuracties in Israël. Daarbij kwamen in totaal meer dan 700 Israëliërs en 2000 Palestijnen het leven lieten. „De les die we hieruit kunnen trekken is dat we allen in Jeruzalem leven.” Met een verwijzing naar de profeet Jesaja bad hij om de opbouw van de muren van Jeruzalem. „Mag Jeruzalem weer een veilige stad worden, God zal Jeruzalem verlossen.”

De moslim Aasma A. Khan, oprichter en woordvoerster van de New Yorkse organisatie Moslims tegen Terrorisme, is zichtbaar ontroerd en kan haar rede niet gewoon uitspreken. „Joden, christenen en moslims zijn mensen van het Boek en geloven in dezelfde profeten. Wat op de elfde september gebeurde, is in strijd met het hart van de islam. De koran zegt dat wie onschuldig leven doodt, schuldig is aan moord op de gehele mensheid. Laten moslims niet alleen duidelijk maken dat ze moslims zijn, maar ook Amerikaanse burgers. Wie de islam als de schuldige aanwijst, treft ook de Amerikaanse moslims die vooral Amerikaanse burgers willen zijn.”

Prof. Jean Bethke Elshtain van de University of Chicago, die zichzelf als atheïst omschrijft, heeft ook een les voor de Amerikaanse burgers. „We waren zo druk met vooruitgang en hogere aandelenkoersen, waarvan we dachten dat ze zouden blíjven stijgen. Maar onze zekerheden werden plotseling vernietigd. We achtten ons soeverein in ons domein, maar nu zijn we verschrikt en vernederd. We leerden weer de waarden van het burgerschap. Aandelenhandelaars en stratenmakers vonden elkaar na de ramp. Laten we niet meer vergeten gewoon burger te zijn, samen met onze vrienden en familieleden, in plaats van alleen maar op jacht te gaan naar meer geld en rijkdom.”

In metrostation Washington Square delen medewerkers van de organisatie Family Radio pamfletten uit onder de titel ”Houdt God van je?” „Waarom had de tragedie van de elfde september plaats? Het is onmogelijk om de terreur van die dag te rechtvaardigen, maar toch hebben de gebeurtenissen van die dag ons gedwongen de vraag te stellen: Zijn we gereed God te ontmoeten als onze laatste dag komt?”

Op Union Square, een plaats die de sfeer van het Monument op de Dam uitstraalt, is een herdenkingsmuur opgericht waar mensen hun diepste gevoelens kunnen uiten. Liefde, moed, kracht om door te gaan en vooral vrede vormen de rode draad in de opgeschreven boodschappen. ”Learn, not hate”. Ook daar weer: ”Never forget”.