De McGill Universiteit, met in totaal 21 grote en kleinere faculteiten, telt ongeveer 32.000 studenten. Daartoe behoort ook een aantal theologiestudenten, ingeschreven aan de universiteit en studerend aan de verschillende kerkelijke colleges die Montreal rijk is. McGill ligt weliswaar in het Franssprekende deel van Canada; meer dan driekwart van de studenten en docenten heeft het Engels als moedertaal en het lijkt alsof het Frans het ook hier steeds moeilijker krijgt.Dat blijkt ook wel uit de voertaal van de conferentie. Het was Engels dat de klok sloeg; iets waar men in Frankrijk van zou gruwen, maar wat wel past binnen de trend om wereldwijd op conferenties hoofdzakelijk Engels te spreken.

Martyr
Peter Martyr Vermigli (1499-1562) heeft zijn voornaam te danken aan de heilige Peter Martyr (martelaar) van Verona (1203-1252), die zoals gezegd als martelaar stierf. Vermigli zelf bleef dit in ieder geval bespaard, ook al maakte hij wel het een en ander aan lijden vanwege het Evangelie mee. Hij maakte eerst carrière in de kerk van Rome, maar ging later over naar het kamp van de Reformatie. Hij doceerde na zijn vertrek uit Italië in Zürich, Oxford en Straatsburg en heeft vele studenten blijvend beïnvloed.

Het zijn vooral twee oudere congresdeelnemers die het onderzoek van Vermigli tot leven hebben gebracht en die de motor vormen van de prachtige reeks vertalingen van zijn werk die onder de titel ”The Peter Martyr Library” verschijnt. De een is prof. Joseph McLelland, emeritus van McGill, de ander is de jezuïet pater Patrick O’Donelly van de rooms-katholieke Marquette University, die onlangs een biografie over Ignatius van Loyola, stichter van de jezuïeten, schreef. Het is zeker opmerkelijk dat iemand als O’Donelly zich al decennialang inzet voor het werk van een theoloog die juist tegenover Rome positie heeft ingenomen.

Zij hebben het, samen met enkele anderen, voor elkaar gekregen dat er een behoorlijke groep jonge wetenschappers is die zich met de studie van Vermigli bezighouden, en er is op dit gebied dus nog het een en ander te verwachten.

Kleine reformator
Vermigli behoort tot de groep zogenoemde kleine reformatoren, dat wil zeggen dat hij niet hoort bij ”groten” als Luther en Calvijn. Zijn tijdgenoten zagen dat trouwens anders en ook tegenwoordig is er meer aandacht gekomen voor die belangrijke groep andere reformatoren die de vernieuwing van kerk en theologie in de zestiende eeuw gestempeld hebben.

Vermigli werd vooral bekend vanwege zijn ”Loci Communes”, een gereformeerde dogmatiek die als een soort zuster van Calvijns Institutie gezien kan worden en destijds evenzeer bekend en verspreid was. Vermigli werd echter ook lange tijd gezien als iemand die de schat van de Reformatie net als enkele anderen verknoeid heeft door er veel te dogmatisch mee om te gaan.

In de laatste decennia is aan dit beeld van de verhouding tussen Reformatie en gereformeerde orthodoxie al veel gedaan, en ook nader onderzoek van Vermigli stelt dit beeld bij. De conferentie in Montreal richtte zich in dit verband op de exegetische werken van Vermigli. Uit de bijdragen van zo’n 25 wetenschappers uit Noord-Amerika en Europa was duidelijk op te maken dat veel van het oudere Vermigli-onderzoek eenzijdig was. Juist Vermigli blijft dicht bij de tekst van de Bijbel in zijn uitleg van de Schrift en zegt er voortdurend voor te waken dogmatische vooronderstellingen in de uitleg te brengen of daar zelfs aan vooraf te laten gaan.

Sola Scriptura
Toch werd door enkele sprekers de vraag gesteld of het veelgeprezen ”sola Scriptura”-principe van de Reformatie ook bij Vermigli wel zo uit de verf komt. De Schrift is bij hem bron en norm, maar onderzoek van zijn commentaren maakt toch wel duidelijk dat ook zijn Bijbeluitleg vaak sterk bepaald wordt door reformatorische theologische standpunten.

Als reactie daarop werd vanuit de zaal opgemerkt dat het een het ander niet uitsluit. Toegevoegd werd dat sola Scriptura niet betekent dat men de indruk wilde wekken dat men als gereformeerd mens nu geheel en al onbevooroordeeld naar de tekst wilde luisteren en die uit wilde leggen, maar dat dit beginsel gericht was tegen de opvatting als zou ook de traditie normatief zijn, en dat leerstukken en opvattingen waarover in de Bijbel met geen woord melding wordt gemaakt in de kerk niets te vertellen hebben.

Dit is de eerste deel van een tweeluik over de Vermigliconferentie in Montreal. Maandag deel 2.