”Pierewaaien - Wat weet u over de herkomst van onze woorden?”, red. Genootschap Onze Taal
Uitgeverij: Sdu Uitgevers, Den Haag, 2001; 168 blz.
ISBN 90 12 08991 3
Pagina’s: € 11,35. Sinaas is een verbastering van China’s. Sinaasappel betekent dus oorspronkelijk ”appel uit China”. Het moet wel een leuk boek zijn waarin je dit soort weetjes kunt lezen. Inderdaad. Als je in het boekje ”Pierewaaien” begint te bladeren, kun je bijna niet stoppen.

De wetenschap die onderzoekt waar woorden vandaan komen en hoe ze in een andere taal zijn terechtgekomen, heet etymologie. Nederlanders blijken veel vragen te stellen over de herkomst van hun eigen woorden en uitdrukkingen. Het dagblad De Gelderlander speelde op deze belangstelling in. In 1998 publiceerde het in de krant een etymologiequiz in drie rondes. De quiz, compleet met finalisten en een hoofdprijs, werd in 1999 en 2000 herhaald.

Steeds werd de quiz samengesteld door de Taaladviesdienst van het Genootschap Onze Taal. Die besloot ook de meest interessante vragen uit die quizzen te bundelen en waar nodig nog eens kritisch te bewerken. Het boekje ”Pierewaaien” was het resultaat. In totaal worden 350 woorden en uitdrukkingen behandeld, steeds met de keuze uit drie antwoorden, waarvan er natuurlijk maar één goed is.

Quiz voor thuis
Ik geef de lezers van dit artikel één voorbeeld. Waarom maar één? Omdat het boekje ook heel geschikt is om thuis of met vrienden een quiz te houden. Of zomaar nieuwsgierig door te lezen. Dus zo min mogelijk antwoorden in de krant. Hier komt het voorbeeld: sperzieboon, een woord dat trouwens vaak foutief wordt geschreven als spercieboon. Komt het van het Franse ”espérance”, dat hoop betekent, en werden sperziebonen ”boontjes van de hoop” genoemd, omdat ze ook in minder gunstige weersomstandigheden groeien? Of van het Griekse ”speiron”, dat ”zeil” betekent? Bedekten de oude Grieken deze bonen met stukken zeil tegen extreme weersomstandigheden? Allemaal mis. Het enig goede antwoord is: sperzieboon is een verkorting van ”aspergeboon”. Asperges worden met gesmolten boter en nootmuskaat klaargemaakt. Sperziebonen ook. Vandaar.

De samenstellers van de meerkeuzevragen hebben geprobeerd zo veel mogelijk logische en serieuze formuleringen te gebruiken, zodat de lezer vakkundig om de tuin wordt geleid. Dat maakt het zoeken naar het antwoord extra leerzaam, en vooral spannend.

Smaakmaker
De goede antwoorden staan gelukkig achter in het boek. Ook is er een korte inleiding over etymologie door een specialiste op dat terrein, Nicoline van der Sijs. Een register completeert het geheel. En, o ja, een lijst van literatuur om desgewenst verder aan de slag te gaan met etymologie. ”Pierewaaien” is slechts een begin, een smaakmaker van niveau.