Kerken, basilieken, wegkruisen, Mariakapelletjes, ze stempelen nog steeds het landschap van Zuid-Limburg. Een VVV-folder wijdt een apart hoofdstuk aan spiritualiteit en religie, onder het kopje: ”Het rijke Roomse leven”.De VVV gaat de komende tijd werk maken van het religieuze erfgoed. Processies, festiviteiten rond de eerste communie, bedevaarten en pelgrimsroutes vervullen nog steeds een grote rol, aldus de folder. Veel activiteiten, zoals schuttersfeesten, gaan niet van start zonder de zegen van de plaatselijke pastoor te hebben ontvangen.

Zuid-Limburg heeft veel in huis op het terrein van religieus erfgoed, zegt Niewierra. „De rooms-katholieke traditie heeft vergeleken met het protestantisme veel showelementen, veel franje, toeters en bellen. Het katholicisme weet alle zintuigen sterk te stimuleren. Dat valt toeristisch uit te buiten. Al vormen die showelementen voor veel Limburgers slechts een decor, toch zorgen de religieuze tradities voor een rijk cultuurhistorisch erfgoed.”

Niewierra ziet vooral een gat in de markt wat senioren betreft. „Limburg is altijd een zwaar rooms-katholieke provincie geweest. Velen hebben in de jaren zestig en zeventig echter afscheid genomen van de kerk. Mensen van de babyboomgeneratie beschikten op materieel gebied over bijna alles, maar bij het ouder worden, en zeker bij het naderen van de dood, rijst bij hen steeds meer de vraag: waartoe ben ik eigenlijk op aarde? Bij deze groep zie je een toenemende behoefte aan spiritualiteit. Behalve naar gezondheid en geld is er ook een zoektocht naar geluk. Religieuze tradities kunnen daar goed op inspringen.”

De band tussen kerk en bevolking in Zuid-Limburg is altijd redelijk extreem geweest, zegt Niewierra. „De hiërarchisch gestructureerde kerk had een flinke vinger in de pap. Maar al leven de meeste Limburgers allang niet meer mee met de kerk, de religieuze folklore leeft nog sterk. In juni hebben we hier nog steeds uitgebreide processies. Kerstmis wordt uitbundig gevierd. We kennen de schuttersfeesten en andere religieuze festivals. Veel mensen zijn nieuwsgierig geworden naar het waarom van dat alles.”

Kerkelijke evenementen geven veel sociale cohesie, aldus de VVV-directeur. „Vergeleken met de rest van het land kent Limburg nog een sterk ontwikkeld verenigingsleven. Harmoniekorpsen bloeien volop. Het tempo van het leven ligt hier ook een stuk lager. Het leven is hier nog aangenaam, met veel minder criminaliteit dan in het westen.”

De VVV organiseert de komende maanden allerlei activiteiten op religieus terrein, zoals wegkruisroutes, overnachtingen in kloosters (om daar te mediteren of bibliotheken in te zien), exposities van religieuze kunst, vespervieringen en het bezoeken van stiltecentra voor bezinning.

Een religieuze wandeling door Sittard voert niet alleen langs rooms-katholieke kerken, basilieken en kloosters, maar ook langs de protestantse kerk. De kerk is de oudste protestantse kerk in Sittard, vermoedelijk uit 1637.

Karel van Sint-Andries
De opleving van het relitoerisme is te danken aan de heiligverklaring van Karel Houben op 3 juni. Jan Houben (1821-1893) uit Munstergeleen, bekend onder zijn kloosternaam Karel van Sint-Andries, werd in 1988 zalig verklaard vanwege de genezing van een vrouw van een ongeneeslijke maagaandoening in 1922, naar verluidt op voorspraak van de pater. Het proces van heiligverklaring kwam in een stroomversnelling toen een zekere Dolf Dormans uit Munstergeleen in 1999 genas van een dodelijke darmaandoening. Hij zei dat hij op zijn sterfbed tot pater Karel had gebeden.

Het Vaticaan erkende dit wonder, na een medische en een theologische keuring en het positieve oordeel van een kardinalencommissie, zoals in de Rooms-Katholieke Kerk gebruikelijk. Op 3 juni werd in Rome tijdens een openluchtmis op het Sint-Pietersplein in de stromende regen de ”zalige Karel van Sint-Andries” gecanoniseerd. Ongeveer 800 pelgrims uit Limburg bezochten die bijeenkomst.

Welke prominente plaats ”pater Karel” inneemt, blijkt wel uit de toeloop naar de kapel in Munstergeleen. Deze wordt sinds de heiligverklaring druk bezocht. De kapel, eens het geboortehuis van pater Karel, is op 8 december 1954 „ingezegend en toegewijd aan Maria Koningin”, zo vermeldt een plaquette. Een gedicht van enkele coupletten eindigt met „Laat Pater Karel zoals toen/ ook nu voor ons zijn wond’ren doen/ en geef hem eens de hoogste eer/ dit vragen wij U, God de Heer.”

”Pater Karel bid voor ons”, staat als opschrift boven tientallen foto’s die pelgrims daar neergelegd hebben. Verschillende borduurwerkjes zijn aan hem gewijd. „Pater Karel, dank voor steun en troost.” „Pater Karel, blijf bij mij, sta mij bij en geeft mij uw zegen.” Uitreddingen uit perioden van moeite, ziekte en zorg, ze worden aan deze pater toegeschreven.

Springlevend
Johan van Groningen, betrokken bij de evangelisatiepost Bunde in Zuid-Limburg, herkent de zoektocht naar „het spirituele” zoals de VVV-directeur die omschrijft. „De verhouding van de Limburger met de Rooms-Katholieke Kerk is heel ambivalent. Het kerkbezoek is drastisch teruggelopen en men heeft de kerk goed beschouwd vaarwel gezegd. Maar tegelijkertijd wordt alles wat zich buiten de roomse kerk bevindt, als een sekte gezien. Men blijft toch de moederkerk trouw. Tegelijkertijd is de religieuze folklore, zoals Niewierra die noemt, springlevend. Met name de communiefeesten worden massaal gevierd.”

Er is inderdaad een grote behoefte aan spiritualiteit, maar die wordt niet meer in de Rooms-Katholieke Kerk gezocht, aldus Van Groningen. „Ik had onlangs contact met een vrouw uit Meerssen. Kortgeleden was haar vriend overleden. Ik vroeg haar hoe het met haar ging. Ze vertelde dat ze een moeilijke tijd achter de rug had. Maar ze had rust gekregen sinds ze een kruisje om haar nek had waarin wat as van haar vriend zat. Ze worstelde met de vraag: Waar is hij nu? En houdt hij nog van mij? Binnenkort gaat ze naar een medium om antwoord te krijgen op die vragen.”

In dat bijgelovige kader staat volgens Van Groningen ook de hype rond pater Karel. „Vele duizenden pelgrims bezoeken zijn geboorteplaats om antwoord te krijgen op hun vragen en gebeden. Het merkwaardige is dat pater Karel het meeste werk gedaan heeft toen hij niet meer leefde. Dat is het fascinerende van zo’n hype. Mensen vluchten in contacten met geesten van overleden mensen. Het is geweldig pijnlijk dat zij zich met al hun levensvragen begeven tot het spiritisme en daarbij de levende God uit het oog verliezen.”