„Heuvelman behoorde tot degenen die getuigen mochten: Ik, Uw knecht, vrees den Heere van mijn jonkheid af. En die vreze Gods dreef hem 60 jaren tot getuigen: te getuigen door woord, te getuigen door daad… Het beginsel dat Heuvelman liefhad, triomfeerde; dat gevoelde onze gemeente; waardoor de stille hulde en waardering bij zijn begrafenis.” Dit citaat uit een verslag in dagblad de Rotterdammer over de begrafenis van Ouderkerker Hendrik Heuvelman is te lezen in het boek ”Van hetzelfde huisgezin”. J.P. Neven beschrijft daarin de levensgeschiedenis van kinderen Gods die aan het eind van de negentiende en het begin van de twintigste eeuw in de dorpen langs de Hollandse IJssel woonden. Daarbij gebruikt hij onder meer de bekeringsgeschiedenissen die van een aantal van hen zijn verschenen. Hij plaatst deze beschrijvingen in de context van het geestelijk klimaat langs de Hollandse IJssel in die tijd.

Selectie
Op zich is zo’n boek een selectie. Alleen zij die op de een of andere manier in gezelschap of kerk een voorname rol speelden, niet het minst vanwege hun geestelijke staat, werden toen en worden nu aan de vergetelheid ontrukt. Ook speelt mee dat het soms mensen waren die van een Manassebekering konden spreken. Dat was niet in een hoek geschied. Daardoor komen in veel schetsen dezelfde namen voor, ook van vrienden uit andere delen van het land.

Op de achtergrond zijn er veel ”stillen in den lande geweest” van wie we nu niet meer weten. Bij het lezen dienen we dat wel voor ogen te houden.

De mensen die in het boek aan de orde komen waren van gelijke beweging als wij. Dat het karakter in dit alles ook een rol speelt, is duidelijk. Dat wordt onbedoeld scherp getekend door de schetsen van vader en zoon Heuvelman en hoe beiden op hun eigen wijze aan de Hervormde Kerk hebben geleden. Het is ook te lezen in de brieven die opgenomen zijn. Ieder schrijft naar zijn of haar aard en dat is soms wel erg rechtdoorzee, hoewel… „ik schrijf u in liefde.” Dat wel.

Lessen
Er is veel te leren uit dit boek. Het waren geen mannen en vrouwen die met een boekje in een hoekje gingen zitten. Wat een netwerk aan contacten, en dat door heel het land. Er is wat afgereisd, er is wat afgelopen om gelijkgezinden te ontmoeten, om te spreken over de daden Gods in een mensenleven. Het ”Komt luister toe…” werd in praktijk gebracht. Er was gemeenschap, waar je nu jaloers op kunt worden.

Verder waren erbij die hun maatschappelijke taak uitstekend verstonden. Neem Heuvelman, grondlegger van een houthandel, oprichter van een christelijke school, oprichter van een AR-kiesvereniging, steunpilaar van de hervormde gemeente van Ouderkerk. Een gezien man. De verslaggever van de Rotterdammer had het goed begrepen.

Ook veehouder Pieter van der Bas was zo’n man. Langdurig raadslid in Moordrecht en tweemaal wethouder, lid van de Provinciale Staten van Zuid-Holland voor de ARP. Een man met gezag, ook in eigen kring.

Kerkschuld
Wat ook opvalt, is de houding ten opzichte van de (Hervormde) Kerk. Sommigen waren preeklezer, gezelschapsmens; anderen waren (meestal) lid van de Nederlandse Hervormde Kerk. In beide groepen waren personen die worstelden met de ”kerkschuld”. In veel gevallen kwamen ze over en weer bij elkaar. De gezelschapdagen die godsdienstonderwijzer De Redelijkheid organiseerde, speelden daarbij ongetwijfeld een rol. Van der Bas was zowel met predikanten als met gezelschapsmensen bevriend. De scheiding tussen kerk en gezelschap was hier dus niet zo strikt als elders wel eens het geval was.

De kern
Waar het hart vol van is loopt de mond van over. Men zong graag. Van der Bas heeft eens in beurtzang met de Waddinxveense dominee B. van de Wal gezongen: „Geloofd zij God met diepst ontzag…” Meerdere keren is bij een graf aangeheven: „Maar ’t vrome volk in U verheugd, zal huppelen van zielenvreugd…” Alles hebben zij dan achtergelaten, ook hun eigen hebbelijkheden.

Om het eerste gaat het en het tweede is om jaloers op te worden. Wie het boek zo leest, heeft veel te overdenken.