Is de wereldtop voor duurzame ontwikkeling in Johannesburg nu wel of niet mislukt? Sommigen meenden zelfs voor het begin van de ambitieuze VN-conferentie het antwoord al te kunnen geven. En gedurende de top is die vraag steeds als een zwaard van Damocles boven de onderhandelingstafels blijven hangen.Het hangt er maar van af welke maatstaven je aanlegt. Gekeken naar de concrete afspraken die zijn gemaakt en het aantal harde doelstellingen waartoe de deelnemers zich hebben verplicht, is de top niet meer dan een jammerlijke mislukking. Slechts op enkele terreinen, zoals waterbeheer en bescherming van de visstand, zijn percentages en jaartallen vastgelegd. Voor het overige zijn de onderhandelaars blijven steken in vage bewoordingen en beloftes om zich „substantieel” in te zetten. Substantieel wordt in het politieke woordenboek vertaald met ”voorzover de eigen belangen het toelaten”.

Het zogenaamde akkoord is over het algemeen slechts een sterk verwaterde herhaling van de uitspraken die in 1992 in Rio de Janeiro zijn gedaan. Natuurlijk is er sinds ’Rio’ het een en ander verbeterd. En natuurlijk kun je niet verwachten dat je de aarde binnen een decennium kunt ’redden’, laat staan in tien dagen tijdens een top in Johannesburg.

Maar om nu een miljoenen kostende conferentie te organiseren, puur en alleen om af te spreken dat je je aan afspraken van tien jaar geleden zult houden! Misschien had de Amerikaanse president Bush toch wel gelijk om thuis te blijven. Vijf minuten spreektijd per staatshoofd is immers niet zo bar veel, en wereldleiders plegen belangrijker zaken aan hun hoofd te hebben, zoals het plannen van een aanval op Irak.

VN-secretaris-generaal Kofi Annan legt andere maatstaven aan om het slagen van de wereldtop af te meten. In een wanhopige poging de conferentie van een roemloze ondergang te redden, verklaarde Annan dat de top in Johannesburg een succes is omdat het onderwerp duurzame ontwikkeling weer eens op de agenda is gezet.

Is dat zo’n prestatie? Duurzame ontwikkeling hoort een vast agendapunt te zijn - internationaal, landelijk, in elk huis. Elk politiek en economisch handelen dient zich af te spelen tegen de achtergrond van de bijbelse opdracht om de schepping te bouwen en te bewaren en als goede rentmeesters aan de volgende generatie over te dragen.

Wat dat betreft hebben we het er niet zo best van afgebracht. Tientallen diersoorten sterven uit, het tropisch regenwoud verdwijnt in snel tempo en de milieuvervuiling neemt hand over hand toe. Een groot deel van de wereldbevolking heeft geen schoon drinkwater en sanitaire voorzieningen en moet rondkomen van minder dan 1 euro per dag.

Rijke landen hebben ook in Johannesburg weer geprobeerd de nood van de medemens te lenigen met een aanzienlijke stroom dollars. Talrijke nieuwe initiatieven zijn ontplooid, maar tot een gestructureerde aanpak, met een duidelijke visie op het bouwen en bewaren van de schepping, is het niet gekomen. Zolang politieke en economische belangen de internationale agenda blijven beheersen, valt te vrezen dat duurzame ontwikkeling in het gunstigste geval pas bij de rondvraag aan de orde komt.