Japan volgde de verkiezingen in het bergachtige Nagano -waar in 1998 de Olympische Winterspelen plaatsvonden- met grote interesse. Tanaka (46) deed toen hij twee jaar geleden tot gouverneur werd gekozen dezelfde beloftes als indertijd de Japanse premier Koizumi: hervormingen doorvoeren en zorgen voor een meer doorzichtige overheid. Maar terwijl Koizumi de afgelopen zestien maanden zoveel water bij de wijn deed dat die nauwelijks nog kleur heeft, ging Tanaka een gevecht aan met de machtige Prefecturale Raad van Nagano en de nog machtigere constructie-industrie. Een gevecht dat hij verloor.

Zo leek het althans, toen hij het gouverneurschap zes weken geleden moest opgeven nadat een motie van wantrouwen tegen hem was aangenomen. Slechts vijf afgevaardigden steunden hem tegen 44 die hem lieten vallen.

Hoewel de raad de slag won, is de oorlog met Tanaka nog lang niet over. Afgelopen zondag besloot 65 procent van de kiezers dat Tanaka terug moest op de gouverneurszetel. Hij ontving tweemaal zoveel stemmen als zijn belangrijkste tegenstander, een advocaat die de steun genoot van de grootste vakbond en de afgevaardigden die Tanaka wegstuurden. Niet minder dan 74 procent van kiesgerechtigden in Nagano kwam naar de stembus. En dat bij temperaturen boven de 36 graden Celsius; de warmste dag die de prefectuur ooit heeft meegemaakt in september. Ongetwijfeld wordt het de komende maanden nog warmer in de vergaderruimtes van Nagano.

Tanaka wil Japan hervormen vanuit het landelijke Nagano. Hij gelooft niet dat Tokio het zal doen. Veel Japanners zijn het met hem eens en hopen dat hij succes boekt.

Nagano moet het ”Zweden van Japan” worden, zegt de eigenzinnige Tanaka, een voormalige schrijver die zijn mening niet voor zichzelf houdt. Gouverneur Tanaka wil een milieuvriendelijke maatschappij, gedragen door bedrijven in de technologische sector, bijvoorbeeld op het gebied van biomassa en nanotechnologie.

Het conservatieve Nagano is representatief voor alle problemen waarmee Japan als land worstelt. De prefectuur zwemt -net als de nationale overheid- in een oceaan van rode inkt. Met slechts 2,2 miljoen inwoners heeft het 1,6 biljoen yen (13 miljard euro) schuld. Het resultaat van het jarenlang bouwen van nauwelijks gebruikte snelwegen, gigantische dammen en andere grote projecten. Nagano is niet uniek in deze liefde voor beton. Japan gebruikt jaarlijks meer beton dan de Verenigde Staten, maar het heeft slechts 4 procent van de oppervlakte. Je moet in Nagano hard zoeken om een rivier te vinden die nog niet is volgestort.

Tanaka valt de verantwoordelijke ambtenaren, politici en constructiebedrijven keihard aan. Iedereen in Japan weet dat zij de kern van het probleem vormen. De donaties en steekpenningen van de bouwers heeft de Liberaal Democratische Partij meer dan een halve eeuw aan de macht gehouden. Publieke werken maken een belangrijk deel uit van het Japanse bruto nationaal product. In Japan werken meer mensen in de bouw dan in welk ander land ook. Maar het huwelijk van de bouwers en de LDP loopt op zijn einde.

Tanaka heeft reeds de bouw geannuleerd van zeven dammen in zijn prefectuur en belooft dat er meer dammen zullen volgen. „Mijn beleid van ”niet meer dammen” betekent dat we publieke werken moeten herzien en onze manier van het uitgeven van belastinggelden moeten veranderen,” zegt Tanaka. Hij wil milieuvriendelijke projecten en herscholing van werklozen. Vooral voor de gezondheidszorg. De Japanse bevolking vergrijst sneller dan de Europese landen. Binnen twintig jaar zal er een groot tekort zijn aan verplegend personeel.

Ook wil Tanaka meer inspraak van de burgers. Hij liet voor zichzelf symbolisch een glazen kantoor bouwen zodat iedereen kan zien wat hij doet. Raadslieden die gewend waren om samen met afgevaardigden de bouw van dure projecten achter gesloten deuren te bespreken, staakten hun bezoek onmiddellijk.

Het zijn de daden -meer dan de woorden- die Tanaka geliefd maken bij de kiezers. „Sinds Tanaka gouverneur is, hebben we veranderingen gezien,” zegt een manager van een groot hotel in Nagano. „We willen meer politici zoals hij, mensen die werkelijk in iets geloven.”

Het materialisme dat Japan zolang heeft verafgoodt en Tanaka bevecht, stelt steeds meer Japanners teleur. „Na mijn reis door Europa realiseer ik me dat er meer is dan materialisme. Er zijn dingen in het leven die veel, veel belangrijker zijn”, aldus de manager. Daarin ligt de waarde van Tanaka’s boodschap aan de Japanse natie: nadruk op een nieuw sociaal-economisch model waarin milieu, sociaal welzijn en inspraak de hoofdrol spelen.

Tanaka’s staat van dienst in de afgelopen twee jaar en zijn ruime overwinning afgelopen zondag maken hem de leidende hervormer in Japan. Een titel die hij nu duidelijk heeft afgenomen van premier Koizumi. Hij heeft getoond dat vastberaden hervormers het systeem van buitenaf kunnen veranderen, en dat hervormers die geen water bij de wijn doen echt populair zijn.