Met ons is ook het kabinet van mening dat betrokkenheid begint met meedoen. Dit kan in een betaalde baan, in de zorg voor anderen en in vrijwilligerswerk. Kortom: participeren is belangrijk, omdat het sociaal niet aanvaardbaar is dat mensen buiten de samenleving staan en omdat het economisch noodzakelijk is. Dat maakt participatie breder dan alleen betaald werk.Het kabinet is ambitieus als het gaat om de te bereiken arbeidsparticipatie (van 70 procent nu naar 80 procent in 2016). Vanuit economische motieven zet men in op meer mensen betaald aan het werk en op langer werken. Meer arbeidsparticipatie is onder andere nodig om de kosten van de vergrijzing op te vangen, de toenemende vraag naar medische zorg het hoofd te bieden en het tekort aan arbeidskrachten te verkleinen. Allerlei maatregelen worden voorgesteld, de ene wat concreter dan de andere, om betaalde participatie te stimuleren. De nadruk van het kabinet op betaalde participatie is erg groot en zet onbetaalde participatie enorm onder druk. De tijd die we inzetten om betaalde arbeid te verrichten, kunnen we niet besteden aan vrijwilligerswerk, zorgarbeid en/of mantelzorg.

Een van de andere doelstellingen van dit kabinet is dat het aantal vrijwilligers en mantelzorgers in 2011 substantieel is toegenomen. Men constateert zelf ook dat het aantal vrijwilligers en mantelzorgers dreigt af te nemen. Er wordt door dit kabinet echter geen verband gelegd tussen de nadruk op de toename van de betaalde arbeidsparticipatie enerzijds en de dreigende afname van de onbetaalde arbeidsparticipatie anderzijds. Dat zou je juist van dit kabinet mogen verwachten. Er wordt hijgerig omgegaan met betaalde participatie, omdat dit economisch noodzakelijk is. Ook onbetaalde participatie vertegenwoordigt een aanzienlijke economische waarde. Om een voorbeeld te noemen: in Nederland zijn alleen al circa 3,7 miljoen mantelzorgers. Ze doen het werk van zo’n 650.000 betaalde fulltimezorgverleners en dit vertegenwoordigt een geschatte waarde van ruim 4 miljard euro (bron: SCP).

Het mag duidelijk zijn dat betaald werk van belang is. Maar de sterke nadruk die komt te liggen op de betaalde participatie geeft aanleiding tot zorg, zeker gezien de omvang van de vrijwilligerssector. Vanwege harde economische aspecten komt ons denken en handelen in conflict met begrippen zoals ”de zorg voor elkaar” en ”gerechtigheid”. Dat is een onwenselijke ontwikkeling, want het zijn die begrippen die de samenleving leefbaar maken en houden. De Bijbel is immers duidelijk over onze verantwoordelijkheid als rentmeesters over Gods schepping. Zin en doel van onze participatie is niet de beloning die we krijgen, maar het gaat om de ontwikkeling en het beheer van de schepping, tot eer van de Schepper. Dan pas kan er vanuit de verantwoordelijkheid die wij hebben, ook richting de samenleving, samengewerkt en samengeleefd worden. Het stimuleren van betaalde arbeidsparticipatie op zuiver economische gronden gaat ten koste van de betrokkenheid op elkaar en de sociale samenhang. Een dergelijk voorgenomen beleid ’kost’ de samenleving mogelijk meer dan betaalde participatie zou opleveren.

Henk Schaafsma is voorzitter van christennetwerk GMV. Dit is het vierde deel in een serie reacties op de beleidsvoornemens van het kabinet.