Veelvuldig heen en weer bellen om een tijdstip te vinden dat voor iedereen geschikt is, hoeft niet meer. Voor secretaresses is dat inderdaad een uitkomst; het levert hun een grote tijdsbesparing op.Door inzage te hebben in de elektronische agenda van alle betrokkenen kan zonder een woord te wisselen een moment geprikt worden. De uitgenodigden behoeven slechts per mail te laten weten akkoord te gaan met de voorgestelde datum en tijd. Zo worden dagen volgepropt. Sommige mensen hollen van vergadering naar bespreking, van de vroege morgen tot de late avond. Er is vaak nauwelijks een moment van rust om stukken door te nemen of om even na te denken. De agenda regeert het moderne leven.

Eigen baas
Toen er nog papieren agenda’s waren, al dan niet in fraai leer gebonden, hadden mensen nog het idee dat ze de baas waren over hun eigen dagindeling. Ze maakten zelf de afspraak en schreven tijd en plaats met inkt op papier. In veel gevallen was dat overigens slechts een illusie. De druk van dit moet en dat moet ook, was bijna even groot. Maar goed, het idee wil ook wat.

In onze tijd van efficiency is tijd geld. Er moet zo veel mogelijk rendement uit een dag worden gehaald. Zo is het leven gejaagd en druk, druk, druk… En hoewel iedereen erover klaagt, ermee instemt dat we elkaar gek laten maken, weet niemand deze spiraal te doorbreken.

Zaterdag
Onze grootouders klaagden daar ook al over. Toch was hun leven minder gestrest dan het onze. Inderdaad, opa moest hard werken. De achturige werkdag was er nog niet en een vrije zaterdag evenmin. Zes dagen in de week moesten ze de handen uit de mouwen steken. Desondanks waren woorden als stress en burn-out nog niet ingeburgerd. De mensen liepen soms krom van het werken, waren ’s avonds niet zelden doodmoe, maar gemiddeld genomen psychisch gezonder dan de huidige generatie.

Belangrijk onderscheid tussen toen en nu is dat de gejaagdheid in de samenleving minder groot was, waardoor er ook minder psychische druk op mensen lag. Van agendaterreur was geen sprake. En als het nodig was, maakte men tijd vrij voor dingen die wezenlijk van belang zijn voor het welzijn van mensen.

Om een enkel voorbeeld te noemen. Minister-president Drees, die in de jaren vijftig Nederland bestuurde, nam tussen de middag de tijd om op zijn fiets te stappen en naar huis te gaan om te eten. Het begrip ”werklunch” was hem vreemd.

In Zeeuwse dorpen was het tot de Tweede Wereldoorlog in het winterseizoen gebruikelijk dat ouderlingen onaangekondigd overdag op huisbezoek gingen. Wanneer ze een straat binnenreden, wisten de gemeenteleden in die wijk dat ze die dag pastoraal bezoek kregen. Het werk werd stilgelegd als de broeders aanbelden. Kom daar nu nog eens om. Ouderlingen zijn soms avonden bezig om huisbezoeken af te spreken. Op een doordeweekse dag overdag kerk houden, was in veel plaatsen op het platteland ook geen probleem.

Natuurlijk moet dit alles niet worden geïdealiseerd. Het leven van de voorgaande generaties was moeilijk; er moest hard worden gewerkt. Onze voorouders hadden minder geplande vrije tijd, maar ze namen het wanneer er zaken waren die er toe deden. Bovendien was op het platteland het jaarprogramma afgestemd op de wisseling der seizoenen: in het voorjaar en de zomer moesten veel uren worden gemaakt, in de winter kon het wat rustiger aan gedaan worden.

Tijd nemen
Sinds het midden van de jaren zestig is het aantal vrije dagen toegenomen. Eerst de vrije zaterdagmiddag, toen de hele zaterdag vrij en vervolgens steeds meer vakantiedagen. De harde cijfers laten dus zien dat er meer momenten gekomen zijn om op verhaal te komen. Toch blijft de druk; houden mensen het gevoel achter zichzelf aan te hollen.

De komende weken staat de vakantie weer voor de deur. Velen zien daarnaar uit, om even te ontsnappen aan de jacht die ze dagelijks ervaren en waardoor ze meegesleurd worden. Misschien dan toch goed om het die periode ook wat meer piano-aan te doen. We moeten daarom ons reisprogramma niet zo vol proppen dat er geen tijd overblijft voor lichamelijke en psychische ontspanning. Luther bepleitte het „heilig luieren.” Dat is meer dan genieten van de schoonheid van cultuur en natuur, dan cityhoppen of uitrusten op het strand. Dat is tijd nemen voor de dingen die er echt toe doen.

De auteur is hoofdredacteur van het Reformatorisch Dagblad

Reageren aan scribent? goedbekeken@refdag.nl