Het kabinet van CDA, PvdA en ChristenUnie streeft naar een intensieve dialoog met de burgers. Dat valt te prijzen. Helaas blijken de gevestigde machtsverhoudingen van politieke partijen (overheid), werkgevers en werknemers geen voorbeeld van deze nieuwe dialoog. Dat er in de eerste honderd dagen van het kabinet geen goede agenda voor de werktop tot stand is gekomen, vinden we teleurstellend. In plaats van nieuw partnership te tonen houden kabinet, werkgevers en werknemers elkaar opnieuw in gijzeling vanuit de oude belangentegenstellingen. Het lijkt meer lippendienst dan een intensieve dialoog over de noodzakelijke aanpak van de structurele problemen op de arbeidsmarkt.De problemen bij het agenderen van het ontslagrecht vormen daarvan een voorbeeld bij uitstek. Al jaren wordt gesproken over het systeem van het ontslagrecht, dat naast goede kanten ook een aantal schaduwzijden kent. De werkgevers vragen onder meer aandacht voor de hoge (afvloeiings)kosten en voor de inflexibiliteit (pas op voor het in dienst nemen van vast personeel, want je komt er bijna niet meer van af), en de jongere werknemer vraagt zich af of de bescherming niet vooral de oudere collega ten goede komt (ontslagvergoedingen die hoger worden niet alleen door de duur van het dienstverband, maar ook doordat de vergoeding toeneemt wegens leeftijd; twee maandsalarissen per dienstjaar).

Economen geven aan dat het huidige ontslagrecht ervoor zorgt dat er minder banen zijn (ongunstig voor (oudere) werklozen en bijstandsgerechtigden) dan bij een flexibeler systeem en dat het de oudere werknemer min of meer vastzet in een functie (blijf zitten waar je zit, want anders ben je je rechten kwijt).

Het huidige ontslagrecht gaat te veel uit van een financiële vergoeding -waarop vooral bij de oudere werknemer soms een langdurige werkloosheid volgt- in plaats van een sterk houden van werknemers die interessant blijven voor de arbeidsmarkt.

Zorg
Algemeen wordt erkend dat we met een structureel punt van zorg te maken hebben. Het ontslagrecht kost te veel, remt de dynamiek en levert minder banen op. Daarom is het volgens ons van groot belang dat het ontslagrecht in ieder geval wordt geagendeerd. Daarbij komt nog een overweging. Het gaat nu economisch goed. Er is groei, en daarmee banengroei. De conjunctuur is goed. Het is gemakkelijker te spreken over een heikel punt als het ontslagrecht in goede tijden dan in slechte tijden. In een periode van lagere groei met meer ontslagen zorgt een discussie over het ontslagrecht veel eerder voor gespannen arbeidsverhoudingen.

We kunnen ons niet goed voorstellen dat een mogelijke redenering zou zijn dat een bespreking niet nodig is omdat het nu economisch goed gaat. Dan wordt het structurele element niet onderkend.

Zowel conjunctureel als structureel hebben we te maken met een langdurige krapte op de arbeidsmarkt. Ook als de conjunctuur daalt, blijven we te maken houden met een arbeidsmarkt die roept om gekwalificeerd personeel. Een belangrijke reden is de vergrijzing. Wat dat betreft is het jammer dat met name PvdA en ChristenUnie te angstig reageren op agendering van het ontslagrecht.

Het ontslagrecht is te eenzijdig gericht op bescherming van gevestigde posities van vooral ouderen op de arbeidsmarkt. Voor de toekomst is een sociale bescherming niet een hoge ontslagvergoeding, maar een sterke werknemer die elders aan de slag kan. De doelstelling van het kabinet en van sociale partners zou juist moeten zijn om te werken aan transactie en verbinding, aan intersectorale herplaatsing. School mensen voor wie het huidige werk te belastend is tijdig om naar werk in een andere sector. Daarvoor is scholing nodig, daarvoor is nodig dat het kabinet herplaatsing boven ontslagvergoedingen faciliteert.

Bedrijven en instellingen hebben er belang bij om sectoroverstijgend regionaal afspraken te kunnen maken. Juist in een periode van economische hoogconjunctuur en structurele krapte op de arbeidsmarkt hebben we behoefte aan innovatie van werkarrangementen die juist de positie van de zwakkere op de arbeidsmarkt bevordert.

Enthousiasme
Een krachtige en eensgezinde agenda van de werktop zou iets van dynamiek en enthousiasme kunnen overbrengen. Nu lijkt het erop dat we de uitkomst van de werktop maar beter op voorhand in de onderste la kunnen leggen. Bovendien kan een effect van de krachteloze agendering zijn dat afspraken over werk en scholing elders worden gearrangeerd, en niet tussen de aloude tripartiete partners. Het kabinet bewijst zichzelf geen dienst, want ”Samen leven, samen werken” vraagt om een krachtiger signaal.

Concreet zou het op de werktop betreffende het ontslagrecht moeten gaan over:

• Bevordering van scholing en arbeidsdeelname van de oudere werknemer.
• Het faciliteren van herplaatsing van oudere werknemers in andere functies, bijvoorbeeld door in de kosten van pensioen tegemoet te komen.
• Het zodanig opruimen van belemmeringen en bureaucratie in uitkeringsland dat het aannemen van een tijdelijke of parttimeklus voor iemand die werkloos is geworden een uitdaging wordt.
• Het maximeren van de ontslagvergoeding en in ieder geval aanpassing van de criteria voor een ontslagvergoeding, zodanig dat leeftijd geen criterium meer is bij de berekening van de vergoeding.
• Het belonen van bedrijven die werknemers preventief stimuleren van werk naar werk in plaats van naar ontslag.
• Het bevorderen, stimuleren en faciliteren van vooral intersectorale loopbaanmobiliteit.
• Het vrijmaken van ruimte voor stage en werkervaringsplaatsen van mensen met een uitkering en voor jonggehandicapten.