Orchideeën vormen samen met de composieten de twee grootste plantenfamilies. Ze worden wereldwijd aangetroffen, maar de meeste soorten komen voor in tropische gebieden.Phalaenopsis is al enkele jaren de belangrijkste kamerplant. Ook andere orchideeën worden steeds meer als potplant aangeboden. Dit zijn soorten uit tropische of subtropische gebieden, die door veredeling en selectie geschikt zijn gemaakt voor de huiskamer.

In Nederland komt een aantal orchideeën ook in het wild voor. Wie in de duinen, de veengebieden of in Zuid-Limburg zijn ogen goed de kost geeft, zal zeker in deze tijd van het jaar bloeiende exemplaren aantreffen. Maar ook op veel andere plaatsen zijn ze te zien. Als je er niet speciaal op let, loop je er aan voorbij. Zo lunchten studenten van de VU eens buiten op de campus, zittend op een grasveld waarop verschillende soorten stonden te bloeien.

In veel streken tref je in wegbermen soorten als keverorchis, gevlekte- en mannetjesorchis, maar ook verschillende soorten wespenorchis aan. Door hun kleur en bloemgrootte vallen ze niet op, maar ze zijn te herkennen aan hun bloemvorm en groeiwijze. Nagenoeg nergens komen ze massaal voor.

Symbiose
Orchideeën zijn geen planten die je in de tuin zaait en na een aantal dagen op ziet komen. Als het stoffijne zaad op een geschikte plaats terechtkomt, kunnen er soms massaal kiemplanten ontstaan, bijvoorbeeld op een met zand opgespoten terrein of ook wel op een vochtige plaats aan de oever van een vijver. Het plukken van de bloemen in het wild en het uitgraven van planten om ze in de tuin te zetten, is verboden. In de meeste gevallen zou dit overigens toch leiden tot de dood van de planten.

Veel orchideeën leven in symbiose met een schimmel. Dit is een vorm van samenleven die je erg vaak in de natuur aantreft. De schimmel helpt de plant bij het opnemen van voedingsstoffen uit de grond en de plant voorziet de schimmel van koolhydraten. Er zijn orchideeën die in hoge mate van schimmels afhankelijk zijn, andere soorten weer veel minder. Soorten die in sterke mate aangewezen zijn op een bepaalde schimmel, kunnen zich alleen daar handhaven waar ook de schimmel optimaal gedijt. Het gaat dan dus om een milieu dat voor twee planten geschikt moet zijn.

In de tuin
De laatste jaren worden er steeds meer orchideeën voor de tuin aangeboden. Vanwege de hoge prijs zie je ze vaak alleen bij verkooppunten waar een geïnteresseerd publiek komt. Zij zijn bereid die prijs te betalen en weten welke behandeling de planten nodig hebben. Speciale rassen worden via de techniek van weefselkweek vermeerderd en andere door ze op een kunstmatige voedingsbodem te zaaien. Er zijn ook soorten waarbij de vermeerdering plaatsvindt via deling van planten (Epipactus) of via de vorming van bulben (Pleione).

Als orchideeën op een gunstige plaats komen te staan, zullen ze bij een juiste behandeling goed gedijen en overvloedig zaad vormen. Dit zaad heeft maar een korte tijd kiemkracht. Wanneer het op de goede plaats valt, komen na een of twee jaar kiemplantjes op. Na kieming moeten de planten ook nog ontsnappen aan de vraatzucht van slakken, want die lusten ze erg graag. Vaak zijn jonge plantjes te vinden tussen andere planten, waar het een beetje vochtig is.

Door het aanplanten in tuinen krijg je niet alleen meer groeiplaatsen, maar ook een sterkere verspreiding van zaad, waardoor er minder kans is dat de orchidee uit de natuur verdwijnt. Hoewel de plant een van de grootste plantenfamilies is, zijn er veel soorten die door uitsterven bedreigd worden en daarom op de rode lijst zijn geplaatst. De orchidee is een al eeuwen bewonderde plant, maar daardoor bij verzamelaars erg gewild en door het verdwijnen van allerlei biotopen sterk bedreigd.

Groeivoorwaarden
In Nederland zijn diverse orchideeënsoorten te koop. Naast hybriden van de wespenorchis (Epipactus), zijn er rassen van Dactylorhiza en Orchis verkrijgbaar. Van de in de alpen steeds zeldzamer wordende vrouwenschoen (Cypripedium calceolus) en de in Noord-Amerika groeiende C. reginae worden eveneens variëteiten aangeboden. Wie aan deze laatste soort begint, moet zich goed verdiepen in de groeivoorwaarden.

Verder zijn er planten verkrijgbaar van de geslachten Bletilla en Pleione, die uit Azië komen en zomers in de Nederlandse tuin goed groeien. Het probleem is de nattigheid in herfst en winter. De planten gaan na de groei in rust en willen dan een droge periode.

Als ze in een pot staan kun je die op een droge plaats zetten en bij strenge vorst beschermen, maar in de volle grond dien je te zorgen voor een goed doorlatend substraat en bescherming tegen de regen door bijvoorbeeld een glasplaat. Met name Pleiones hebben prachtige, grote bloemen die de aandacht trekken.

Orchideeën in de tuin is mogelijk, maar je moet je wel willen verdiepen in de eisen die ze stellen. Het zijn geen planten die in iedere tuin willen groeien. Maar als het toch lukt en ze zaaien uit, geeft dat veel voldoening.

De Vereniging Orchideeën Vermeerdering houdt zich bezig met het zaaien van Europese orchideeën. Door het uitwisselen van gegevens over het vermeerderen van orchideeën willen ze de belangstelling voor de planten vergroten en het uitgraven van planten in het wild voorkomen. Meer informatie: www.orchideeenzaaien.nl.