De Iraakse leider Saddam Hussein heeft de afgelopen dagen gezanten naar een groot aantal hoofdsteden afgevaardigd om diplomatieke druk uit te oefenen op de VS om af te zien van een militaire actie tegen Irak. Washington dreigt met militair ingrijpen in Irak omdat het de VN-inspecties naar de productie van massavernietigingswapens weigert toe te staan.

Rusland, de grootste handelspartner van Irak en de enige bondgenoot van het land in de VN-Veiligheidsraad, heeft zich eerder krachtig uitgesproken tegen een Amerikaanse aanval zonder een mandaat van de VN-Veiligheidsraad. Dat standpunt werd maandag door Ivanov herhaald. „Een aanval op Irak maakt het oplossen van het probleem rond de wapeninspecties niet gemakkelijker en is gevaarlijk voor de stabiliteit in de Perzische Golf en het Midden-Oosten”, aldus Ivanov, die overigens benadrukte dat ook Rusland de hervatting van de VN-wapeninspecties eist. Dat moet volgens Moskou echter langs diplomatieke weg bereikt worden.

Rusland en Irak zijn in overleg over een handelsakkoord waarmee volgens de Iraakse ambassadeur in Rusland, Abbas Khalaf, ongeveer 40 miljard dollar over een periode van tien jaar gemoeid is.

Sabri reist vanuit Moskou door naar Caïro om de tweejaarlijkse bijeenkomst van de Arabische Liga bij te wonen. De confrontatie tussen de VS en Irak staat hoog op de agenda van de conferentie en naar verwachting zal in de Egyptische hoofdstad een resolutie worden aangenomen waarin de Arabische landen stelling nemen tegen eenzijdige Amerikaanse actie tegen Irak.

Irak beweert dat het volledig heeft meegewerkt aan de VN-resoluties die na afloop van de Golfoorlog werden aangenomen en zegt dat het wil onderhandelen over de voorwaarden waaronder de VN-wapeninspecties mogen worden hervat. VN-secretaris-generaal Kofi Annan heeft echter de onmiddellijke en onvoorwaardelijke hervatting van de inspecties geëist.

Amerikaanse functionarissen hebben de afgelopen dagen duidelijk gemaakt dat zelfs het hervatten van de inspecties onvoldoende is om een militaire actie tegen Irak af te wenden.

Nelson Mandela heeft zich maandag fel uitgesproken tegen de Amerikaanse dreigementen om Irak aan te vallen. De voormalige Zuid-Afrikaanse president verweet de VS chaos te introduceren in internationale aangelegenheden.

„Het ontstelt ons dat een land, of het nu een supermacht is of een klein land, de VN zou passeren en onafhankelijke staten zou aanvallen”, zei Mandela vlak voordat hij de Franse president Jacques Chirac in zijn huis in Johannesburg ontving. „Geen land mag worden toegestaan het recht in eigen hand te nemen.” Volgens Mandela sturen de VS de boodschap uit dat „als je bang bent voor een veto in de Veiligheidsraad, je de Veiligheidsraad mag negeren.”

Chirac, die vorige week heeft gezegd dat de VS Irak alleen met goedkeuring van de Veiligheidsraad mogen aanvallen, zei het met Mandela over de benadering van de kwestie eens te zijn.

Mandela zei dat hij geprobeerd heeft de Amerikaanse president George W. Bush aan de telefoon te krijgen, maar hem niet heeft kunnen bereiken. In plaats daarvan heeft hij gesproken met diens vader, oud-president George Bush, en minister van Buitenlandse Zaken Colin Powell, die later deze week naar Zuid-Afrika komt voor de VN-top over duurzame ontwikkeling. Mandela zei ook een telefoongesprek te willen voeren met Condoleezza Rice, de nationale veiligheidsadviseur van Bush.

Ook de huidige Zuid-Afrikaanse president, Thabo Mbeki, en de Duitse bondskanselier, Gerhard Schröder, hebben bij de VS aangedrongen op zelfbeheersing. De twee leiders spraken elkaar in de marge van de VN-top en voelden zich allebei „ongemakkelijk” over militair optreden tegen Irak, aldus het Zuid-Afrikaanse kabinetslid Essop Prahad.

Als de VS Irak aanvallen, zal Iran „niet werkloos blijven toezien.” Dat zei woordvoerder Hamid Reza Asefi van het Iraanse ministerie van Buitenlandse Zaken maandag op een persconferentie.

Alleen het Iraakse volk, „en niet een wereldmacht, mag het lot van Irak bepalen”, aldus Asefi. „Als een land besluit de regering van een ander land omver te werpen, schept dat een precedent.”

Asefi zei niet wat voor actie Iran zal ondernemen in het geval van een Amerikaanse aanval op aartsvijand Irak.

In het verleden heeft Irak de „zionistische belangen” gediend door van 1980 tot 1988 oorlog te voeren tegen Iran en door in 1990 Koeweit binnen te vallen, zei Asefi. De onenigheid die dat in de islamitische wereld veroorzaakte „klonk Israël als muziek in de oren.”

Christelijke leiders uit Noord-Amerika en Groot-Brittannië hebben de regeringen van de VS en Groot-Brittannië opgeroepen tot terughoudendheid ten aanzien van Irak. Daarbij is gewezen op de humanitaire gevolgen die een nieuwe oorlog met Irak met zich mee zou brengen, „speciaal voor burgers.” De Wereldraad van Kerken heeft dit maandag bekendgemaakt.

De leiders zeggen dat de Iraakse regering de plicht heeft een einde te maken aan de repressie van de Iraakse bevolking, haar bedreigingen van de vrede en haar pogingen massavernietigingswapens te verkrijgen. Zij wijzen er echter daarnaast op dat er weinig internationale steun is voor een oorlog tegen Irak, en in het geheel niet in de Arabische wereld. „De krachten van extremisme en terrorisme zouden eerder worden versterkt dan verminderd” door het uitbreken van vijandelijkheden tegen Irak, aldus de Wereldraad, een organisatie waarbij 342 kerken van bijna alle christelijke tradities -uitgezonderd de rooms-katholieke- in ruim honderd landen zijn aangesloten.