Het rapport waarin de VN-hulpmissie voor Irak (Unami) een evaluatie maakt van de situatie in Irak voor de eerste drie maanden van dit jaar, gaat grondig in op de mensenrechtensituatie in het noorden van het land. In dat deel van Irak zwaaien de Koerden de scepter. Iraaks Koerdistan bleef het extreme geweld bespaard dat de rest van het land treft en is ook het meest welvarende deel van Irak.De auteurs van het eind april gepubliceerde rapport tonen zich niettemin „ernstig bezorgd” over onrechtmatige arrestaties, de beknotting van het recht op vrije meningsuiting en de situatie van vrouwen.

De Koerdische autoriteiten klagen dat VN de meeste van hun aantijgingen alleen kunnen staven met informatie die ze van horen zeggen hebben. „Soms baseert het rapport zich op mediaberichten of op rapporten van andere organisaties”, zegt Dindar Zebari, de coördinator VN-aangelegenheden voor de regionale regering van Iraaks Koerdistan.

De Koerdische regering heeft nieuwe wetten goedgekeurd om de mensenrechtensituatie in de provincies Arbil, Sulaimaniya en Dohuk te verbeteren, aldus Zebari. Dat zijn de drie gebieden waarvoor het Koerdische bestuur verantwoordelijk is. „We hebben veel inspanningen geleverd om het geweld tegen vrouwen tegen te gaan. Daders van eremoorden komen bijvoorbeeld niet meer in aanmerking voor een algemene amnestie.” Bij een eremoord vermoorden familieleden een vrouw die voor het huwelijk gemeenschap heeft gehad had of overspel heeft gepleegd, om op die manier het aanzien van de familie te redden.

Mensenrechtenorganisaties vinden dat de VN juist niet ver genoeg gaan. „Veel schendingen worden in het rapport niet genoemd. Het gaat alleen om de meest opvallende vergrijpen”, oordeelt Rebin Rasul Ismael, een activist uit Arbil. „De mensenrechtensituatie is slecht en ik zie er geen verbetering in komen, niet in Koerdistan en niet in de rest van Irak. Eremoorden komen zo vaak voor dat vrouwen in Koerdistan onder zware bedreiging leven.”

Het VN-rapport bevat cijfers die aangeven dat Ismael zich terecht zorgen maakt over de situatie van de Koerdische vrouwen. In de provincie Arbil alleen al pleegden sinds 2003 358 vrouwen zelfmoord door zichzelf in brand te steken. Bij nog eens 218 vrouwen mislukte een soortgelijke poging. Volgens de VN worden Koerdische vrouwen steeds zwaarder onder druk gezet door de mannelijke leden van hun familie.

Ook gevangenen en vooral mensen die verdacht worden van terrorisme kunnen in Koerdistan niet op veel respect rekenen, schrijven de VN-onderzoekers. Gevangenen worden vaak slecht behandeld en soms gefolterd. Arrestanten worden lang vastgehouden zonder dat er een klacht tegen hen wordt ingediend. „Ze blijven gewoon achter de tralies omdat ze gevaarlijk worden geacht”, zegt Ismael.

De bestuurders van Iraaks Koerdistan gingen altijd prat op de vrijheid van meningsuiting in hun regio, maar ook daar zetten de VN vraagtekens bij. De voorbije jaren arresteerden de Koerdische ordediensten verscheidene journalisten. Andere persmensen werden bedreigd of door onbekenden in elkaar geslagen.

De Koerdische journalistenvakbond werkt aan een nieuwe wet die de pers meer bescherming moet bieden. Journalisten die in hun werk over de schreef gaan, zouden daarvoor enkel nog met geldboetes kunnen worden bestraft, en dus niet met opsluiting. Dergelijke zaken zouden ook enkel nog door de politie kunnen worden behandeld; niet door het leger. De VN oordelen dat de Koerdische journalistenvakbond niet onafhankelijk is.