De meest tegenstrijdige sociale bewegingen die je je maar kunt voorstellen, komen in Turkije met elkaar in aanraking en veroorzaken dodelijke spanningen. We zien de Europees georiënteerde, ’verlichte’ elite, goed opgeleid en welvarend, waarvan de vrouwen de vrijheid genieten om eigen keuzes te maken en richting te geven aan hun leven. We zien ook enorme aantallen volgelingen van de traditionele islam met een conservatief onderscheid tussen man en vrouw en traditionele rollen. En we zien een combinatie van radicaal nationalisme en religieus extremisme die herhaaldelijk met geweld reageert op de vermeende dreiging van het „christelijke” Westen. Deze laatste groep ziet alleen het bestaan van christenen op Turkse bodem al als een directe aanval die de eenheid en het karakter van de Turkse natie dreigt te ondermijnen, en deze dreiging wordt ondraaglijk wanneer christenen hun geloof belijden.Verstoring
Vrijheid van godsdienst is in Turkije nog lang niet bereikt, tenminste als die vrijheid op de westerse manier opgevat wordt, zoals gebruikelijk bij alle religieuze groeperingen in de westerse democratieën. Ondanks en in tegenstelling tot de duidelijke verbeteringen in de Turkse wetgeving in verband met de gehoopte toetreding tot de EU, worden christenen nog steeds flink gehinderd in het uitleven van hun geloof. Dit blijkt vooral in de aankoop van vastgoed, bouwwerkzaamheden en de opleiding van hun kinderen. En soms worden er pogingen ondernomen om christelijke diensten te intimideren of verstoren.

Christenen in Turkije hadden goede redenen om zich af te vragen of de politie en de veiligheidsdienst hun voldoende zouden beschermen tegen de aanvallen op hun bezittingen en levens, waar zo vaak mee werd gedreigd. Al voor de recente tragedie hadden ze goede redenen om zich zorgen te maken.

Als slavernij en onderdrukking regeren, gaan mensen vragen stellen. Ondanks maatschappelijke vooroordelen en bedreigingen bekeren sommigen zich van de islam tot het christendom. De onafhankelijke evangelische kerken in Turkije zijn de enige kerken die significant groeien, hoewel hun totale ledenbestand van ongeveer 4000 mensen nog steeds bijzonder klein is. Alleen het feit al dat ze bestaan roept gewelddadige vijandschap en tegenwerking op.

Clichés
De aanwezigheid van zo’n extreme vijandschap van radicale groeperingen, die niet voldoende kort worden gehouden door de veiligheidsdienst, is bevestigd door een serie recente gebeurtenissen in Turkije: de moord op de katholieke priester Andrea Santoro in Trabzon in 2006, waarschijnlijk als vergelding voor de belediging van Mohammed door Deense cartoonisten, de nog onopgeloste moord op de Armeense journalist Hrant Dink een paar maanden geleden en nu de brutale executie van drie protestanten die niets meer deden dan Bijbels te koop aanbieden.

We moeten ermee ophouden om zinloze clichés te gebruiken in de berichten over deze situatie. Een belangrijke Duitse krant bevestigde van een afstand dat de drie vermoorde christenen in Turkije „agressief evangeliseerden.” Bedoelt deze krant met deze terminologie te zeggen dat de reactie van de moordenaars ergens wel begrijpelijk of acceptabel is? Niemand evangeliseert agressief in Turkije, tenzij hij gearresteerd wil worden of direct het land uit gezet wil worden. Maar als mensen vragen stellen en hun eigen geloof en het christelijk geloof willen bespreken, als mensen zelfs een eigen Bijbel willen, dan is het een fundamenteel recht van de mens om hen te laten denken, praten en boeken te laten kopen, zelfs Bijbels.

De auteur is hoogleraar religieuze studies en missiologie aan de Evangelische Theologische Faculteit (Leuven), academisch directeur van het Instituut voor Islamstudies in Bonn en auteur van verschillende boeken over de islam.