Een flexibele, uitdagende baan biedt meer ruimte om werk en zorgtaken te combineren, omdat werknemers hun eigen tijd kunnen indelen. Zo’n job levert meer plezier in het werk op. Althans, in de optiek van de moderne werkgever. De praktijk blijkt echter weerbarstig. Veel mensen werken namelijk meer dan zij eigenlijk willen, ontdekte Van Echtelt. „Gemiddeld drie onbetaalde overuren bij een volledige werkweek.”Al dat overwerk schaadt het welbevinden van werknemers. „Het leidt tot meer stressgevoelens en burn-outachtige klachten. Of iemand plezier in zijn werk heeft, blijkt niet uit te maken. Mensen die zeggen dat het werk hun hobby is, zouden dus af en toe ook op de rem moeten trappen.”

Het onderzoek is uitgevoerd binnen dertig organisaties, voornamelijk moderne, kennisintensieve en enkele traditionele ondernemingen met ten minste vijftig veelal hoogopgeleide werknemers.

Binnen veel bedrijven heerst tegenwoordig een soort ondernemerscultuur, merkte de promovenda. „Taken worden uitgevoerd binnen projectteams. Er wordt veel gewerkt met deadlines en werknemers hebben een grote verantwoordelijkheid.

Wat telt, is het resultaat en daarop word je als werknemer afgerekend. Niet alleen door de werkgever, maar ook door collega’s. Als iemand zich strikt aan werktijden houdt, kan dit betekenen dat de andere leden van een projectteam nog harder moeten werken.”

Hoe flexibel een bedrijf ook omgaat met werktijden, de hoeveelheid werk blijft hetzelfde. „Omdat mensen hun werk graag goed willen doen, zijn ze sneller geneigd om extra (onbetaalde) uren te maken, verklaart Van Echtelt. „Werkplezier is veelal niet de reden om langer door te gaan. Het heeft te maken met de tirannie van de kleine beslissingen. Elke dag besluit je nog even iets af te maken na werktijd, maar al die momenten bij elkaar opgeteld, leveren een resultaat op waarvoor je eigenlijk helemaal niet had willen kiezen.”

Hetzelfde principe gaat op voor mensen die in deeltijd werken, blijkt uit het onderzoek. „In moderne organisaties blijkt zo’n deeltijdfunctie in veel gevallen een illusie. Want al kies je als werknemer heel bewust voor meer vrije tijd in plaats van wat extra geld, je ontkomt niet aan overwerken. De hoeveelheid werk blijft doorgaans namelijk hetzelfde.”

Vrouwen maken minder overuren dan mannen. Toch is de manier waarop mannen en vrouwen omgaan met een flexibele werkindeling nagenoeg gelijk. „Vrouwen in moderne organisaties moeten net zo goed aan alle eisen voldoen. Overwerken is echter lastiger voor hen, simpelweg omdat ze er vaak de tijd niet voor hebben. Zorg- en huishoudelijke taken komen namelijk nog altijd vooral voor rekening van de vrouw. „Er wordt vaak gesproken over een glazen plafond, maar nu blijkt er dus ook een glazen muur te zijn waar vrouwen tegenop lopen.”

Want hoewel flexibele werktijden ooit zijn ingevoerd om werk en zorg beter te kunnen combineren, lijkt het nu juist averechts te werken, volgens Van Echtelt. „In plaats van een extra mogelijkheid is flexibiliteit een eis geworden. Als je niet altijd beschikbaar bent, kom je simpelweg niet meer in aanmerking voor het werk.”

Met name dankzij het mobieltje en e-mail zijn werknemers tegenwoordig bijna overal bereikbaar zijn. „Ze werken daar zelf aan mee. Je zegt immers niet snel tegen een opdrachtgever met wie je directe contacten onderhoudt dat hij je niet op vrijdag mag bellen omdat dit je vrije dag is.”