Het is duidelijk dat de rooms-katholieke immigranten in de Verenigde Staten, vooral die van Ierse afkomst, met deze onderwijsinstelling tot uiting willen brengen dat ze het in het land van de ’moedigen en vrijen’ gemaakt hebben, en dat ze zeker niet onderdoen voor andere elite-universiteiten die een protestantse afkomst hebben. Twee eeuwen geleden kwamen hun vaderen in diepe armoede naar de VS, nu genieten hun nakomelingen, het voorrecht hier te kunnen studeren.Je verwacht hier niet direct Calvijn tegen te komen. Toch was de Amerikaanse Calvin Studies Society opnieuw uitgenodigd om juist hier het tweejaarlijkse colloquium te houden, van 12 tot 14 april. Dat zal mede te danken zijn aan het feit dat het hoofd van de afdeling kerkgeschiedenis de protestantse Calvijnkenner Randall Zachman is. Daarnaast is het ook zo dat niet de kerkelijke confessionele identiteit bepalend is. Op Amerikaanse universiteiten en seminaries waar predikanten worden opgeleid, is het niet ongebruikelijk dat niet de kerkelijke kleur beslissend is. Er werken rooms-katholieke theologen op protestantse opleidingen en omgekeerd.

Calvijn is al eens meer in South Bend te gast geweest. Nog niet eerder echter was er zo nadrukkelijk als deze maal voor gekozen om het thema van de relatie tussen de reformator van Genève en de kerk van Rome aan de orde te stellen. Drie dagen lang kregen de vijftig deelnemers (voornamelijk theologen en kerkhistorici die als docenten verbonden zijn aan universiteiten en theologische instellingen), lezingen te horen waarin diverse aspecten van Calvijns relatie tot Rome aan de orde werd gesteld.

Prof. dr. Irena Backus, van het Instituut van de geschiedenis van de Reformatie in Genève, verzorgde het eerste referaat. Ze maakte de aanwezigen deelgenoot van haar onderzoek naar een aantal levensbeschrijvingen van Calvijn, zoals die in de eeuw na zijn overlijden in Frankrijk de ronde deden. De meest bekende was die van de notoire vijand van Calvijn, Jerome Bolsec, die ruim twintig jaar na Calvijns overlijden allerlei onbewezen lasterverhalen publiceerde. Calvijn werd vooral zwartgemaakt op ethisch en seksueel terrein. Bolsec wilde daarmee duidelijk maken dat Calvijn een van de ergste ketters was geweest, die voor alle narigheid in Frankrijk verantwoordelijk was. Zijn boek werd vele malen herdrukt en in diverse talen vertaald.

Andere biografen waren echter gematigder. Zij probeerden zich meer op echte bronnen te beroepen. Wat men in de levensgeschiedenissen vooral probeerde duidelijk te maken, was dat Calvijn de schuld had van de verscheurdheid van Frankrijk door de godsdiensttwisten. Het verwijt van Rome was vooral dat hij als aartsketter de eenheid en de vrede van het land had gebroken. We zouden kunnen zeggen dat Calvijn eenzelfde verwijt kreeg als Elia eens van Achab moest horen: hij was de beroerder van Israël!

De rooms-katholieke theoloog George H. Tavard (emeritus hoogleraar van de Methodist Theological School, Ohio), sprak over Calvijn en de Nicodemieten. Hij spitste zijn verhaal toe op de briefwisseling van Calvijn met een van zijn vertrouwde vrienden, die toch weer terugkeerde naar de moederkerk, Louis du Tillet. De discussie tussen hen ging vooral over de legitimatie van Calvijns kerkelijke roeping en de blijvende betekenis van de traditie in de kerk van Rome.

Calvijn bleef aan de kant van de grens die hij overgestoken was, om alleen in de kerk te dienen vanuit het Woord, met alle consequenties van dien, zijn vriend keerde terug in de schoot van de kerk, die hij innerlijk nooit echt verlaten had. De vraag was of ze elkaar altijd wel goed verstaan hebben.

Interessant, ook voor de gesprekken over de relatie Reformatie-Rome vandaag, is de vraag in hoeverre de ecclesiologie een splijtzwam moet blijven als er wel eenheid lijkt te bestaan over de belijdenis van de rechtvaardiging, alleen door het geloof in Gods genade.

Het Amerikaanse Calvin Studies Society belegt deze week in South Bend (Indiana, VS) zijn tweejaarlijkse colloquium. Vandaag het eerste verslag, maandag het tweede.