Onlangs voerde drs. B. Kalkman in het RD een pleidooi voor exemplarisch onderwijs. In dit type onderwijs gaan „leerlingen aan de hand van hun eigen vragen op zoek naar antwoorden.” „Het is ongelooflijk wat er dan allemaal loskomt bij kinderen.” Ik weet het niet helemaal zeker, maar een „nieuwe manier van leren” lijkt mij dit wel! Zo heb ik tenminste vroeger geen onderwijs gehad. En uit twintig tot dertig pubers komen spontaan veelal dingen die wel ongelooflijk zijn maar niet erg stichtend. Onderwijs dat weet heeft van de realiteit van het „geneigd tot alle kwaad” rekent daarmee.Prof. dr. H. Bavinck was zo’n man. Van hem is daarom wel eens gezegd dat hij de ”leer van de erfzonde” zag als „het gewichtigste vraagstuk van de opvoeding.” Een pedagogisch uitgangspunt dat ook anno 2007 nog waarde heeft. Bijvoorbeeld als we gaan praten over tucht. Ook trouwens over de manier van lesgeven, de ordening van vakken, de visie op het kind en de taak van de leraar.

Drs. A. de Muynck en drs. B. Kalkman hebben gereageerd op mijn overwegingen woensdag in deze krant. Ik wil hen ervoor danken dat ze de handschoen hebben opgenomen. Als ouder en catecheet kijk ik met heel veel zorg naar de inhoudelijke ontwikkelingen in het huidige reformatorische onderwijs. Voor zover ik kan zien gaan we veel te veel mee met allerlei modieuze oproepen tot vernieuwing. En dat doet het onderwijs aan mijn kinderen (ze leren gewoon te weinig) en mijn catechisanten („uit het hoofd leren is zo moeilijk, dominee”) geen goed. Daarom was mijn vraag waarom in de bundel ”Leren in perspectief”, een boek dat toch een brede handreiking wil zijn voor het reformatorisch onderwijs en dat zeer breed verspreid is, het gedachtegoed van Bavinck niet vruchtbaar is gemaakt voor het heden. En dit temeer omdat wel aandacht wordt gevraagd voor iemand als Kohnstamm. Mag ik nogmaals vragen om die vraag te beantwoorden?

Hulpbehoevend geboren
Het is verleidelijk om hier de gedachten van Bavinck in zijn belangrijke studie ”Paedagogische Beginselen” te leggen naast de benadering van Kalkman en De Muynck. De ruimte ontbreekt daar helaas voor. Een enkel element is wellicht illustratief: dat is de daadwerkelijke visie op het kind. Bavinck zet zijn studie in met een typerende zin. „Van alle schepselen op aarde wordt de mens het meest hulpeloos en hulpbehoevend geboren.” Dat uitgangspunt doortrekt ook zijn pedagogiek.

Zet daar eens de grondtoon naast van Kalkman en De Muynk. „Al in het Oude Testament wordt van kinderen verwacht dat zij zelf actief vragen stellen.” En even verder wordt nog gemeld dat afhankelijkheid centraal gesteld zou kunnen worden. Kunnen worden? Nee, moeten worden! Hun benadering van het kind is veel te optimistisch.

Bovendien halen ze de docent in zijn relatie tot de leerling omlaag: „…staat hij dus op gelijke voet met de leerling.” En dat wreekt zich in het onderwijs. Laten we toch oppassen om met mensen als Dewey en Kohnstamm terecht te komen bij een visie die ver afstaat van het gereformeerd belijden. Daarom is kennisname van Groen, Bavinck, Waterink en Aalders en anderen van fundamenteel belang. Ook voor vandaag!

Ten slotte nog één ding. Dat hardwerkende leraren er een potje van zouden maken heb ik niet gezegd. Integendeel, veel leraren werken hard in ons onderwijs. Maar op het terrein van de pedagogiek en de didactiek heb ik wat vragen willen stellen. En laten we die discussie scherp, duidelijk en helder voeren. Daar heeft ons onderwijs wat aan. Laten we daarbij niet in allerlei flauwiteiten vervallen.

voetnoot (u17(De auteur is predikant van de gereformeerde gemeente van Amersfoort.