Nu de Democraten over een meerderheid in het parlement beschikken, willen zij rekenschap van de regering-Bush op een aantal controversiële punten. Zij staan daarin overigens niet alleen. Steeds meer Republikeinse partijgenoten van de president scharen zich aan hun zijde.Het meest actuele onderwerp behoudens Irak is momenteel de kwestie van het omstreden ontslag vorig jaar van acht federale officieren van justitie. Zij zijn volgens minister van Justitie Alberto Gonzales de laan uitgestuurd omdat zij hun werk niet goed deden.

Na enig graafwerk van het parlement is duidelijk geworden dat de meesten van de ontslagen officieren hun werk uitstekend verrichtten. Uit vrijgegeven e-mails van justitie blijkt echter dat zij soms ingingen tegen de politieke prioriteiten van het Witte Huis. Iemand daarvoor ontslaan is onaanvaardbaar, ook volgens verschillende Republikeinen. „Benoemingen van federale officieren van justitie zijn politieke benoemingen. Maar eenmaal benoemd, worden zij geacht onpartijdig te functioneren”, aldus Republikeins senator John Thune.

Het Witte Huis ziet dat anders, volgens verklaringen van verschillende van de ontslagen officieren van justitie. En het was ook het Witte Huis -en niet het ministerie van Justitie- waar de beslissingen vielen over het ontslag van de acht.

Dat blijkt uit e-mails die ook onthullen dat Bush’ topadviseur Karl Rove hierbij een centrale rol speelde. De Senaat wil nu informatie van Rove. Dat kan, zegt president Bush, maar dan achter gesloten deuren, niet onder ede en zonder schriftelijk verslag.

Onaanvaardbaar zegt de Senaat, die inmiddels dagvaardingen voor Rove en verschillende andere adviseurs van Bush heeft klaarliggen. Ze worden verstuurd als het Witte Huis blijft dwarsliggen.

Irak, de ontslagen officieren van justitie, het onlangs aan het licht gekomen misbruik door de FBI van de Patriot Act, Bush’ omstreden beleid rond de terreurgevangenen (zijn eigen minister van Defensie Gates pleit voor sluiting van Guantanamo Bay) en de geheime CIA-gevangenissen in het buitenland, het parlement wil weten wie voor dit alles verantwoordelijk is en wat er wordt gedaan om misstanden te corrigeren.

President Bush weigert elk onderzoek en beroept zich op zijn zogeheten ”executive privilege”, hetgeen men vrij zou kunnen vertalen met ”presidentiële bevoegdheid”.

Sinds de vorming van de Amerikaanse Republiek hanteren presidenten dit begrip, hoewel het niet is vastgelegd in de grondwet. Naar aanleiding van de Watergate-affaire omschreef het hooggerechtshof het gebruik van het begrip executive privilege in 1974 als „aanvaardbaar instrument ter bescherming van militaire of diplomatieke geheimen of kwesties van nationale veiligheid.”

President Clinton beriep zich op het executive privilege tijdens zijn impeachment-(afzettings)proces naar aanleiding van de Monica Lewinsky-affaire. Duidelijk geen kwestie van nationale veiligheid. Clinton hanteerde dit exclusieve recht overigens veel vaker dan zijn opvolger Bush.

Bush geeft echter een veel bredere uitleg aan dit begrip en stelt zichzelf daarmee volgens sommige critici boven de wet. „De grondleggers van de republiek hebben de grondwet zo ingericht dat alleenheerschappij zonder verantwoording af te leggen onmogelijk zou zijn. De wet is onze enige maatstaf en ook de president is daaraan onderworpen”, aldus Republikeins senator Arlen Specter.

Komen beide partijen eruit? „Ik verwacht de komende maanden een fikse partij politiek worstelen tussen de president en het parlement. Daarbij moeten de Democraten oppassen om de confrontatie niet te zoeken omwille van de confrontatie. Dat kan hun stemmen kosten bij de volgende verkiezingen.

Dat gebeurde ook na het impeachmentproces van president Clinton, toen de Republikeinen uit waren op zijn aftreden. Bij de verkiezingen in 1998 verloren zij daarop vijf zetels. Volgens veel Amerikanen heeft de president -populair of niet- nu eenmaal een zekere mate van gezag. Gaat de oppositie te ver in het ondermijnen daarvan, dan kan dat afgestraft worden”, besluit professor McCarty.