Het is lente. De tulpen en narcissen staan overal volop in bloei. Sierbloemen zijn geen luxeproducten meer.Enkele eeuwen geleden was dat wel het geval. Het kweken en veredelen van bloemen en planten was typisch iets voor de rijken: edelen en vorsten.

Zo ook in Nederland. De paleizen en buitens bezaten meestal mooie oranjerieën, waar tuinlieden met de meeste zorg zeldzame en exotische bloemen en planten kweekten voor hun heer of dame. Kwamen er gasten, dan was een bezoek aan de planten- en bloemencollectie vaak een vast onderdeel van het programma. Ook de Oranje-Nassaus deden daaraan mee.

In Nederland was het prinses Mary, de echtgenote van stadhouder Willem III, die de bloemen-en-plantencultuur een grote impuls gaf. Zij hield van de bloemenpracht. „Willem III, de bouwer van Paleis Het Loo, gaf daarom zijn tuinmannen opdracht te zorgen dat er altijd bloemen voor zijn vrouw zouden zijn en dat in de vertrekken van het paleis mooie, grote boeketten zouden staan”, vertelt conservatrice drs. W. Erkelens, verantwoordelijk voor al het keramiek en glaswerk van het Apeldoornse paleis.

Floristenbloemen
Paleis Het Loo laat tot 1 juli iets zien van de bloemen-en-plantencultuur aan het hof door de eeuwen heen. In een tentoonstellingsruimte en in de tuinen is te zien welke bloemen populair waren bij de Oranjes. In de tuin staan 400 terracotta potten, voorzien van zogeheten floristenbloemen, in vorige eeuwen de bloemen van de rijken waar veel mee werd gekweekt. Tulp, anemoon, ranonkel en anjer zijn typische floristenbloemen. Bloemen die op verschillende tijdstippen bloeien.

Daarom is de tentoonstelling er een om vaker te bezoeken, stelt de paleisdirectie in de speciale folder. Dan moet het paleis er wel voor zorgen dat bezoekers die terugkomen gratis of tegen gereduceerd tarief naar binnen kunnen, want iedere keer 9 euro betalen, is voor veel Nederlanders vast iets teveel van het goede.

De tentoonstelling in Apeldoorn is niet beperkt tot bloemen en planten. Er is vooral ook aandacht besteed aan de talloze opmerkelijke vazen uit de koninklijke collectie. „Op de zolder en in de kasten van het paleis bleken veel bijzondere bloemenhouders te staan. Vazen van glas, zilver, keramiek of metaal, maar ook bloemenmanden”, zegt de conservatrice. „Te mooi om er niet een keer wat mee te doen.” De lente leek haar het mooiste seizoen om ze uit te stallen. De verse bloemen worden wekelijks vervangen. Gisteren werd de tentoonstelling geopend.

Topstukken
In het Gemeentemuseum Den Haag opende prinses Margriet vanmiddag de tentoonstelling ”Vazen met tuiten”. Die kwam tot stand in nauwe samenwerking met Paleis Het Loo.

Op het eerste gezicht is het vreemd dat er tegelijkertijd twee tentoonstellingen met hetzelfde thema zijn, op twee plaatsen in het land. De Haagse expositie focust echter op de bloemenvazen met tuiten van Delfts blauw aardewerk. „Rond 1700 werden die in allerlei vormen en maten op de markt gebracht. Wij laten hier in een overzichtstentoonstelling een aantal topstukken zien”, vertelt conservatrice drs. M. van Aken-Fehmers enthousiast.

Bijzonder aan de kleine expositie is, dat koningin Elizabeth II vier bloemenpiramides uit haar collectie uitleende. „Die zijn ooit door stadhouder-koning Willem III en koningin Mary besteld. Op de vazen staan hun wapens. Deze vazen zijn sindsdien nooit meer buiten Engeland geweest.”

Koningin Mary hield erg van Delfts blauw, vertelt Van Aken. „Zij ontdekte dat het Delftse aardewerk dezelfde glans had als het porselein uit het oosten en bestelde veel in Delft.”

De bloemenpiramiden waren vaak ook van vorstelijke afmetingen. Sommige exemplaren zijn meer dan een meter hoog. Een tuitenvaas in het Haagse museum meet zelfs 1,74 meter en dan is hij nog niet eens compleet. Dit topstuk is afkomstig uit Frankrijk.

Modern
Tot op de dag van vandaag worden vazen met tuiten gemaakt, onder meer bij De Koninklijke Porceleyne Fles in Delft en bij de Koninklijke Tichelaar Makkum, die het Makkumer aardewerk maakt. Koningin Beatrix heeft al vaak een vaas met tuiten van Delfts blauw meegenomen als geschenk tijdens officiële bezoeken in het buitenland.

Ook moderne ontwerpers laten zich inspireren door het klassieke model van de vaas met tuiten. Voorbeelden daarvan zijn ook in de Haagse tentoonstelling opgenomen. Koningin Beatrix zou er met haar interesse voor moderne kunst zeker belangstelling voor hebben.

N.a.v. ”Het Loo in bloei! Vazenpracht en bloemenweelde in paleis en tuin” in Paleis Het Loo in Apeldoorn. Meer informatie: www.paleishetloo.nl en 055-5772400.

En: ”Vazen met tuiten. 300 jaar pronkstukken” in Gemeentemuseum Den Haag. Meer informatie: www.gemeentemuseum.nl en 070- 3381111. Bij de tentoonstelling is een gelijknamig boek verschenen: ISBN 978 90 400 8354 9; uitg. Waanders, Zwolle; 328 blz.; € 39,95.