Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) publiceerde onlangs een rapport onder de titel ”Nieuwe links in het gezin”. Daaruit blijkt dat minder dan de helft van de ouders mediavoorlichting geeft. Zij maken zich ook geen zorgen over het internetgebruik van hun kinderen. In de gereformeerde gezindte ligt dit waarschijnlijk anders. Daar speelt verlegenheid met de problematiek mogelijk een rol. Hoe het ook zij, goede media-educatie op school is nodig.Begin december 2006 vroeg deze krant aandacht voor het kijkgedrag van jongeren. Gebleken is dat de ontwikkelingen sinds het RD-onderzoek van 2003 zijn doorgegaan. Steeds meer jongeren kijken (zeer) regelmatig naar dvd’s. Uit hun opmerkingen kan worden opgemaakt dat ze dat vaak kritiekloos doen. De ouderen die zich in interviews hierover uitspraken, toonden zich bezorgd. De vraag voor ouders is of zij moeten kiezen voor mijden of begeleiden. Het gaat daarbij niet alleen om films, maar om moderne media in het algemeen.

Gematigdheid

Ook in het onderwijs speelt de vraag welke houding moet worden ingenomen ten opzichte van moderne media. En ook daar speelt de vraag: mijden of begeleiden? Die vraag is belangrijk bij de invulling van media-educatie in het onderwijs. Als een school kiest voor begeleiden, staat hij voor een niet-geringe opgave. Hoe moeten leraren dat vormgeven? En welk verantwoord materiaal kunnen ze daarbij gebruiken? Driestar educatief in Gouda helpt scholen die vragen te beantwoorden. Er is voor basisscholen materiaal ontwikkeld om media-educatie vorm te geven. En het ontwikkelen van verantwoord materiaal gaat door.

De naam van het materiaal is ”MediaMaatje”. Daar zitten twee verwijzingen in. Een ”maat” is een metgezel, iemand met wie je samen optrekt. Maar ”maat” is ook: de juiste afmeting, of gematigdheid. Het materiaal wil de leerlingen vergezellen op hun weg naar verantwoord mediagebruik. Maar door gebruik van het materiaal moeten leerlingen ook leren maat te houden in hun mediagebruik. Dat leerproces kan in alle eenvoudigheid niet vroeg genoeg beginnen. Leerlingen in de middenbouw van de basisschool kunnen al gebruikmaken van het materiaal. Uiteraard speelt de leerkracht hierin een heel belangrijke rol.

Met het oog op die belangrijke rol zijn enkele uitgangspunten van belang. Ten eerste moet de leerkracht de leefwereld van de leerlingen serieus nemen. En in die leefwereld blijken moderne media een rol te spelen. Niet bij alle leerlingen zal die rol even groot zijn, maar het is gevaarlijk om de plaats van moderne media te onderschatten. Leerkrachten moeten de leefwereld van leerlingen kennen. Zij moeten ook kennis hebben van moderne media. En zij moeten in hun media-educatie aansluiten bij de belevingswereld van hun leerlingen.

Ten tweede moet de leerkracht erop gericht zijn dat leerlingen mediageletterd worden. Leerlingen moeten leren hoe mediaproducten (bijvoorbeeld films) in elkaar zitten. Zij moeten leren hoe ze in elkaar gezet zijn. Heel belangrijk is ook dat ze leren hoe een mediaproduct een afspiegeling is van de werkelijkheid. Net als bij het lezen van een tekst gaat het hierbij om kennis en vaardigheden. Maar het belangrijkste is: het ontwikkelen van een kritische zin.

Ten derde: een kritische zin wordt het best ontwikkeld door actief bezig te zijn. Door het aanhoren van waarschuwende opmerkingen alleen worden leerlingen niet goed voorbereid op het verantwoord omgaan met moderne media. Vandaar dat leerlingen met behulp van MediaMaatje zelf aan de slag gaan. Zo ontdekken ze de werking van media. En zo komen ze erachter hoe ze op media moeten reageren.

Verlegenheid

Voor leerlingen op de basisschool lijkt dit hoog gegrepen. Toch zijn er al enkele eenvoudige modules ontwikkeld die een basis leggen. Leerlingen moeten al vroeg leren kritisch te onderscheiden. Dat moet gebeuren op hun niveau en onder leiding van een leerkracht. In de artikelen over het filmgedrag werd een grote verlegenheid geconstateerd. Die bestaat bij de ouders én bij de jongeren zelf. Die is er ook bij leerkrachten. Het is echter gevaarlijk om ons door die verlegenheid te laten verlammen. Blijkbaar wordt die mening door leerkrachten gedeeld. MediaMaatje is namelijk in november 2006 met enthousiasme ontvangen.

Is dit de oplossing van de verlegenheid of het antwoord op alle vragen? Dat is niet de gedachte van de samenstellers. Er wordt echter te veel gevraagd om bezinning zonder dat er iets gedaan wordt. En jongeren gaan ondertussen door met het kritiekloze gebruik van moderne media. De samenstellers van MediaMaatje denken dat mijden niet (meer) kan. Het ”in de wereld zijn, maar niet van de wereld zijn” moet handen en voeten krijgen. Daartoe moeten ook leerkrachten in staat worden gesteld. En daaraan wil MediaMaatje een bijdrage leveren.

Omdat de ontwikkelingen doorgaan, worden nieuwe modules ontwikkeld. Een van die modulen gaat over chatten. Heel veel jongeren zijn daarmee bezig. Maar daar gaat ook heel veel mis. Er zullen veel ouders en leerkrachten zijn die ook op dit punt in verlegenheid zijn. Het is daarom van belang om goed materiaal te hebben waarmee een kritische houding kan worden ontwikkeld. Dat materiaal zal niet alle verlegenheid wegnemen. Dat kan ook niet, want de problematiek is te groot om met één lespakket op te lossen. Materialen zijn slechts hulpmiddelen. Opvoeders (ouders en leerkrachten) kunnen ze wél gebruiken om er hun opvoedende taak op dit gebied mee vorm te geven.

Het standpunt van de mensen die MediaMaatje ontwikkelen, zal duidelijk zijn. Zij herkennen en erkennen de grote plaats die moderne media innemen in de leefwereld van jongeren. Zij willen leerkrachten helpen om bij leerlingen onderscheidingsvermogen te ontwikkelen. Daarbij beseffen ze dat het welslagen van onderwijs en opvoeding een zegen van God is.

De auteur is werkzaam bij Driestar educatief in Gouda en maakte deel uit van de projectgroep die MediaMaatje ontwikkelt. Meer informatie over de materialen is te vinden op www.mediamaatje.nl.